عوارض وحشتناک قرص ترامادول

عوارض وحشتناک قرص ترامادول

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی

بنام او که تنها با نام و یادش نهال اندیشه و احساسمان همواره جاودانه میماند.

به نام نامی که نام ها از او نامیده شد.                               به نام عالمی که علم ها از او خروشیده شد.

                                          به نام عاشقی که عشق ها از او جوشیده شد.

مقدمه

مصرف بی رویه و خودسرانه دارو روز به روز در حال افزایش است و بسیاری از افراد بدون درنظر گرفتن عوارض آنها، اقدام به مصرف داروها می کنند. یکی از دلایل مصرف خودسرانه دارو می تواند تهیه آسان دارو باشد. همچنین عدم فرهنگ سازی دلیل دیگری برای سوءمصرف داروهاست. فروش دارو به صورت غیرمجاز چند وقتی است که رواج پیدا کرده است.

ترامادول  که به نام‌ های تجاری ترامال، ترامد و به ایومادول نیز شناخته می‌شود، یک داروی مسکن شبه تریاک است. این دارو برای تسکین دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شود. برخی مواقع پزشکان برای تسکین درد در بیماران ترامادول را با دوزهای متفاوت تجویز می کنند.

 مصرف مکرر آن مانند هر داروی مسکن دیگری در یک دوره‌ی زمانی باعث اعتیاد می‌گردد. خاصیت تسکین درد در ترامادول حدود ۱۰ برابر ضعیف‌تر از مورفین است، تشابه تاثیر ترامادول به تریاک و مرفین و همچنین در دسترس بودن قرص‌های ترامادول اعتیاد به آن را بسیار شایع کرده است. ما در این تحقیق به بررسی سوء مصرف ترامادول میپردازیم.

                     

فروش دارو به صورت غیرمجاز چند وقتی است که رواج پیدا کرده و برخی از داروها مثل «متادون» و «ترامادول» سر از عطاری ها در آورده اند.

 هر ورق قرص و کپسول «ترامادول» با قیمت 3 هزار تومان در برخی از عطاری ها به فروش می رسد اگرچه بازرسان سازمان غذا و دارو با بسیاری از متخلفان برخورد کرده اند ولی همچنان فروش این قرص در برخی از عطاری ها ادامه دارد. زمان تجویز یک دارو توسط پزشک موارد زیادی مدنظر گرفته می شود و تجویز دارو متناسب با سن و شرایط بیمار است و وقتی فردی به صورت خودسرانه دارو مصرف کند، روند درمان را دچار مشکل می کند، ضمن اینکه ممکن است آسیب های جبران ناپذیری به بدن وارد شود.

ترامادول چیست    ?

ترامادول یک داروی شبه مورفین (اپیوئید) و ضد درد است که یک ترکیب صناعی شبیه مورفین می‌باشد. ترامادول بر روی گیرنده‌های مو (μ) اوپیوئید، و سیستم نورآدرنرژیک و سروتونرژیک اثر می‌کند. این دارو توسط شرکت آلمانی گروننثال در دهه ۱۹۷۰ با نام تجاری ترامال ساخته شد. گروننثال در سالهای بعد حق تولید ترامادول را به شرکتهای متعددی در سراسر دنیا واگذار کرد.

تالیدومید یکی از محصولات آرام بخش شرکت گروننتال بود که عوارض فاجعه بار آن آشکاراست.

"  ترامادول" از دیگر محصولات این شرکت است

تالیدومید یک داروی آرام‌بخش است که در اواخر دهه 50 میلادی توسط یک شرکت داروسازی آلمانی به نام گروننتال تولید شد و به بازار آمد. از این دارو برای درمان تهوع صبحگاهی زنان باردار و مشکلات بیخوابی استفاده می‌شد.  شرکت گروننتال هم اکنون یکی از بزرگترین تولیدکنندگان داروهای آرام بخش از جمله ترامادول است که عوارض بسیار خطرناکی در مصرف کنندگان این دارو نیز مشاهده شده است.

                                       

شرکت گروننتال برای نخستین‌بار پس از جنگ جهانی دوم داروی آنتی‌بیوتیک پنی‌سیلین را وارد بازار آلمان کرد. در سال ۱۹۵۷ میلادی، شرکت گروئنتال برای درمان حالت تهوع زنان در دوران اولیه بارداری، دارویی آرام‌بخش با نام تجاری «کونترگان» که حاوی ماده تالیدومید بود را به بازار عرضه کرد. پیش از اینکه این دارو در سال ۱۹۶۱ میلادی از بازار خارج شود، باعث شد حدود ۱۰ هزار نوزاد در سراسر دنیا با نقض عضو به دنیا آیند. این کودکان کر یا نابینا بودند یا از مشکلات قلبی رنج می‌بردند. عده‌ای هم با دست و پای کوتاه یا اختلال‌های مغزی به دنیا آمدند.

در روزهای اخیر خبر عذرخواهی یک شرکت داروسازی بدلیل فاجعه یکی از داروهای تولیدی این شرکت در دهه 50 و 60 میلادی منتشر شد. این عذرخواهی پس از گذشت بیش از 50 سال واکنش های متفاوتی از استقبال مقامات آلمانی تا خشم مردم و آسیب دیدگان "فاجعه تالیدومید"را در پی داشته است.

تولید دارو به دست یک نازی مشکوک

هاینریش موکتر، یکی از اعضای پیشین حزب نازی، سرپرست بخش تحقیقات این شرکت - گروننتال - و مسئول اختراع تالیدومید بود. گروه داروسازی گروننتال در اقدامی خلاف عرف داروسازان، پس از تولید این قرص، میلیون ها قرص تالیدومید را به صورت رایگان در اختیار بیمارستان ها و پزشکان قرار دادند و مقدمات مصرف گسترده آن را فراهم کردند.

                    

                                     هاینریش موکتر (نفر اول از راست

با پایان جنگ جهانی وی به طرز مشکوکی به لهستان گریخت و هیچگاه مانند سایر همقطارانش در حزب نازی محاکمه و مجازات نشد. این در حالی بود که سران حزب نازی - نظیر اشترایشر - با جرایم بسیار کمتر نسبت به موکتر در دادگاه نورمبرگ به مرگ محکوم شدند. 

در مشکوک بودن فرار و زنده ماندن موکتر همین بس که وی در کمتر از 10 سال مجددا به آلمان تحت کنترل نیروهای متفق بازگشت و فعالیت های خود در زمینه داروسازی را ادامه داد.

تولید تالیدومید در تاریخ 1 اکتبر 1957 آغاز شد. این دارو یک آرام‌بخش و مسکن مؤثر بود و در درمان بیخوابی، سرفه، سرماخوردگی، تهوع صبحگاهی و سردرد نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت و در آن زمان آن را "دارویمعجزه‌آسا" نامیدند. از آنجا که این دارو در درمان تهوع صبحگاهی بسیار مؤثر بود، هزاران زن باردار شروع به استفاده از این دارو کردند. گفته می شود در آن زمان، دانشمندان تولید کننده این دارو تصور نمی‌کردند دارو بتواند از جفت عبور کند و به جنین در حال رشد آسیبی بزند. اما این دانشمندان هرگز این دارو را پیش از روانه بازار کردن، بر روی یک مورد مشابه انسان در دوره بارداری، آزمایش نکردند و بطور خاص آن را برای زنان باردار تجویز می کردند.

                                  

       صدها نفر از قربانیان تالیدومید همچنان زنده هستند و تا کنون هیچ غرامتی دریافت نکرده اند

در اواخر دهه 50 و در اوایل دهه 60 بیش از 10 هزار کودک در 46 کشور در نتیجه مصرف تالیدومید با نقص‌های مادرزادی به دنیا آمدند. تعداد دقیق قربانیان مصرف این دارو در سرتاسر دنیا مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود که تعداد قربانیان بین 10 هزار تا 20 هزار نفر باشد.

انگلیس پس از آلمان دومین مصرف‌کننده این دارو بود. در سال 1958 این دارو در انگلیس پروانه ساخت گرفت. نیمی از 2000 نوزادی که با نواقص مادرزادی در نتیجه مصرف این دارو به دنیا آمدند پس از چند ماه مردند. استفاده از این دارو در سال 1961 در انگلیس ممنوع شد.

در سال 2010 پس از 50 سال سکوت وزیر بهداشت انگلیس، مایک اوبراین، طی بیانیه‌ای به خاطر این اتفاق عذرخواهی کرد. وی در این بیانیه اعلام کرد "دولت صادقانه متأسف است و با تمام کسانی که آسیبی دیدند و رنج کشیدند عمیقاً همدردی می‌کند... ما به خوبی از سختی‌های فیزیکی و مشکلات عاطفی که هم کودکان و هم خانواده‌هایشان در نتیجه استفاده از این دارو متحمل شدند، و مشکلاتی که بسیاری همچنان روزانه با آن دست به گریبانند آگاهیم."

 

                                          فرد آستبری رئیس انجمن تالیدومید انگلیس

در سال ۲۰۱۳ پژوهشگران فرانسوی، سوئیسی و کامرونی در پوسته ریشه یک گیاه دارویی آفریقایی

به نام(N latifolia  )ترامادول یافتند، اما در سال ۲۰۱۴ مشخص شد که این ترامادول به دلیل استفاده از آن توسط کشاورزان در خوراک گله بوده‌است.

ماده متابولیزه شده (او- دسمتیل‌ترامادول) نسبت به عنصر مادر خاصیت چسبندگی بیشتری به گیرنده‌های مو دارد و خاصیت مخدری قویتری از خود به جا می‌گذارد. به همین دلیل خاصیت تسکین درد در ترامادول حدود ۱۰ برابر ضعیف‌تر از مرفین است.

در وهله دوم باعث جلوگیری از بازجذب نورآدرنالین و سروتونین می‌شود و غلظت این دو ماده را در سیناپس بالا می‌برد، این امر باعث ایجاد نوعی خاصیت، مانند داروهای ضدافسردگی و همچنین هوشیاری می‌شود و برعکس مرفین فرد مصرف‌کننده را فعال‌تر می‌کند، حتی در برخی از مصرف‌کنندگان حالات ضعیفی مانند ( MDMA XTC) مشاهده شده، احتمال گرفتگی عضلانی نیز کاهش میابد. با خوردن ۱۰۰ میلیگرم ترامادول سطح خونی دارو در دو ساعت به حداکثر می‌رسد. حدود ۲۰ درصد ترامادول به پروتئین خون بسته می‌شود. ۳۰ درصد ترامادول بصورت تغییر نیافته و ۶۰ درصد آن بصورت متابولیتهای شکسته شده در کبد از راه ادرار دفع می‌شود. نیمه عمر دارو ۴ تا ۶ ساعت می‌باشد. موارد مصرف ترامادول برای تسکین درد معمولاً به مدت کمتر از ۵ روز و به مقدار ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم هر ۸ ساعت تجویز می‌شود، همچنین این دارو جهت درمان سندروم پای بی‌قرار نیز تجویز می‌شود.

                                          

  سندروم پای بی قرار با علائمی به ویژه در اندام های تحتانی همراه است و رعایت بهداشت خواب، پرهیز از استرس و مصرف برخی داروها به ویژه در شب می تواند این اختلال را کنترل کند.
احساس بی قراری می تواند ناشی از سندرم پای بی قرار باشد معمولاً این حالت در شب اتفاق می افتد و فرد مبتلا احساس می کند که وسیله ای زیر پوست او راه می رود این حالت موجب می شود تا فرد پای خود را تکان دهد یا مجبور شود برای خلاصی از این حالت حرکت کند.

معمولاً بیان علائم و توضیح مشکل برای افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار سخت است و مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضدتهوع، ضدجنون، ضدافسردگی، ضدحساسیت، داروهای سرماخوردگی و همچنین مصرف الکل و استعمال سیگار و بی‌خوابی نیز این سندرم را تشدید می‌کند.

ماساژ پای درگیر؛ حمام گرم یا سرد و انجام ورزش متوسط به درمان این سندرم کمک می‌کند.

افرادی که دچار این اختلال هستند باید از لحاظ مشکلات کلیوی؛ کمبود آهن و اسید فولیک و سایر بیماری‌ها بررسی شوند زیرا این بیماری ممکن است با بیماری‌های روماتیسمی، دیابت، تیروئید و بیماری‌های ریوی شیوع بیشتری داشته باشد.

                                                      

ترامادول معمولا به شکل نمک هیدروکلراید تولید شده و به دو شکل خوراکی(بیشتر کپسول و قرص) و آمپول به بازار عرضه می‌شود. مقدار جذب و تأثیر فرم تزریقی ترامادول بسیار بیشتر از فرم خوراکی است. ترکیب ترامادول واستامینوفن نیز در بازار موجود است (که در ایران عرضه نمی‌شود).

در بازار دارویی ایران به صورت قرص و کپسول 50 و 100 میلی‌گرم و آمپول 100 میلی‌گرم موجود می‌باشد و همچنین برای درمان دردهای نسبتاً شدید حاد یا مزمن از قبیل دردهای بعد از عمل جراحی و دردهای سرطانی استفاده می‌شود .ترامادول در بدن از چندین راه متابولیزه می‌شود. یکی از این راه‌ها سیستم آنزیم‌های کبدی (سیتوکروم P450 ) می‌باشد. مهم‌ترین متابولیت حاصل از متابولیسم کبدی ترامادول دارای اثر ضد درد 6 برابر بیشتر از ترامادول می‌باشد.

عوارض مصرف قرص ترامادول

ترامادول عوارض زیادی دارد که می توان به ضعف، سرگیجه، خواب آلودگی، سردرد، عصبی شدن، لرزش غیر قابل کنترل بعضی از اعضای بدن، سفت شدن و گرفتگی عضلات، تغییرات خلقی، سوزش سر دل و سوءهاضمه، تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست اشاره کرد. همچنین از دست دادن اشتها، تعریق زیاد، خشکی دهان، تشنج، تب، بثورات جلدی، تاول های پوستی، مشکل در بلع و تنفس، تورم (زبان، پلک ها، صورت، لب ها، دستها، مچ پا، پاها)، خشونت و گرفتگی صدا، هذیان، توهم، بی قراری، تندشدن ضربان قلب، از دست دادن هوشیاری و تعادل بدن، اغما و در نهایت مرگ از دیگر عوارض مصرف ترامادول است.

ترامادول برای افرادی که فشار داخل جمجمه آنها بالاست، نباید تجویز شود. همچنین افرادی که دچار حمله آسم، نارسایی کلیه، مشکلات حاد شکم، سابقه تشنج، ضعف در سیستم تنفسی و سابقه ضربه مغزی هستند نباید از این دارو استفاده کنند.

حملات ناگهانی (حملات شبیه صرع و تشنج) از عوارض نادر این دارو می‌باشد که در اثر مصرف زیاد این دارو یا مصرف دارو در بیماران صرعی یا بیمارانی که دچار آسیب مغزی شده‌اند یا بیمارانی که مشکلات کبدی کلیوی (دفع دارو دچار اختلال گشته و افزایش مقدار دارو در خون) و یا معتادان به الکل ایجاد می‌گردد.

وضعیت مصرف ترامادول در ایران

ترامادل از پرمصرف‌ترین مواد مخدر در دنیا است. مصرف داروی ترامادول برای اولین بار در سال 1970 در کشور آلمان و برای کنترل دردهای مزمن و تسکین بعد از اعمال جراحی پیشنهاد شد و مصرف این دارو از سال 1995 در ایالات متحده آمریکا آغاز شد. در مهر ماه 1380 با مجوز اداره کل نظارت بر امور داروی معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی داروی ترامادول، ابتدا به شکل آمپول و سپس قرص، به داخل کشور ایران وارد و جزو فهرست دارویی قرار گرفت.

آمار مصرف این دارو در 2 سال اخیر روندی رو به کاهش داشته طوری که مصرف 60 میلیون عدد در یکی، دو سال اخیر به حدود یک هشتم میزان مصرف سال 90 رسیده است. دلیل این مسئله را می توان به تشدید محدودیت های سازمان غذا و دارو در تحویل مواد اولیه به شرکت های تولیدکننده نسبت داد، با این وجود همچنان نگرانی ها به قوت خود باقی است، زیرا براساس آمارها موارد مسمومیت با ترامادول در کشور خیلی بالاست که بیشتر ناشی از مصرف خودسرانه آن است و متاسفانه ایران دارای بیشترین آمار مسمومیت با ترامادول در جهان است.               

عمده مصرف کنندگان ترامادول افرادی هستند که از این دارو به عنوان جایگزینی برای مواد مخدر و یا ترک آن با هدف کاهش عوارض قطع مواد مصرفی خود استفاده می کنند اما غافل از این نکته هستند که مصرف این دارو نه تنها هیچ مشکلی از آنها را حل نمی کند بلکه باعث تحمل عوارض ناشی از این سوء مصرف و جایگزینی مخرب می شوند که عمده ترین آنها اختلال در سیستم های تنفسی ، کلیه و کبد می گردد و در نهایت منجر به عود مصرف قبلی و تحمل این عوارض و آسیب های بسیار آن می گردند

دسته دیگری از افراد برای رفع مشکلات جنسی و به توصیه افرادی نا آگاه رو به مصرف این دارو می آورند که در نهایت نه تنها این مشکلات رفع نمی گردد بلکه بازهم عوارض مخرب این دارو شرایط را وخیم تر کرده و خود زمینه ساز مصرف انواع مواد مخدر دیگر.
به علت در دسترس بودن ترامادول ، قیمت نازل آن ، ارائه بدون نسخه در دارو خانه ها و هدم اطلاعات کافی در مورد عوارض سوء مصرف باعث شیوع گسترده مصرف آن شده است و باید مراجع ذیصلاح در این زمینه اقدامی عاجل و فوری انجام دهند.

با در نظرگرفتن تازیخ شیوع ترامادول به اشکال قرص، کپسول و آمپول به کشور، متوجه می‌شویم که این ماده مخدر نزدیک به یک دهه است که به یکی از محبوب‌ترین مخدرهای کشور هم درمیان معتادان –برای تکمیل لذت- و هم در میان جوانان برای احساس سرخوشی و تاثیر ضدافسردگی تبدیل شده است. تغییر الگوی مصرف از مواد مخدر به سمت مواد روان‌گردان از دلایل افزایش گرایش به ترامادول است. 

مشاهدات بالینی از افزایش مصرف ترامادول در میان دانشجویان، زنان و زنان باردار خبر می‌دهند که یک زنگ خطر جدی برای کشور است. مسمومیت در اثر ترامادول در ایران بالاست و ایران دارای بیشترین آمار مسمویت با ترامادول در جهان است. 

در همین راستا، کمتر از دوسال پیش و در سال 92، رئیس بخش سم‌شناسی پزشکی قانونی تهران گفته بود که در 5-4 سال اخیر، مرگ‌های ناشی از مصرف ترامادول 40 برابر بیشتر شده و علت عمده آن‌ها به دلیل تشنج ناشی از سوءمصرف این مخدر است.

نزدیک به ده سال از شیوع انواع اشکال ترامادول در ایران می‌گذرد، اما شناخت مردم نسبت به آن کم است. برخی افراد به ترامادول به چشم یک داروی ضدافسردگی نگاه می‌کنند. برخی دیگر ممکن است از آن به عنوان راه‌حلی برای کسب انرژی بیشتر استفاده کنند. خیلی‌ها نیز برای درمان زودانزالی و یا حتی لذت بیشتر در اثر انزال دیررس در رابطه جنسی از آن استقبال کنند.

بسیاری جوانان به‌دنبال یافتن راهی برای فرار از دردها و مشکلات هستند و برای این‌کار ساده‌ترین راه را انتخاب می‌کنند؛ مصرف ترامادول یکی از این راه‌های ساده است.

                                    

اوایل دهه هشتاد بود که با مجوز وزارت بهداشت، توزیع مسکن-مخدر ترامادول به داروخانه‌ها سپرده شد. کارشناسان معتقدند عدم توجه کافی به تبعاتی که توزیع ترامادول می‌تواند داشته باشد، از دلایل افزایش تدریجی آن در جامعه بوده است. روزنامه اعتماد در گزارشی که در آبان‌ماه سال 91 منتشر کرد نوشت: در سال 85، 40 تن ترامادول در کشور مصرف شده است. در این گزارش همچنین به رشد 30 درصدی تعداد مسمومیت‌های ناشی از سوءمصرف ترامادول اشاره شده بود. 

                              

قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه مصرف ترامادول و دیگر قرص‌های روانگردان به نسبت سال‌های گذشته افزایش یافته‌ است، افزود: تا کنون بیش از 88 میلیون قرص ترامادول و روان‌گردان در کشور کشف شده است.

معاون مرکز ملی مطالعات اعتیاد- گفت هنوز علت افزایش ترامادول در ایران مشخص نیست. او همچنین با اظهار اینکه ترامادول جزو مواد مخدر سبک در ایران است؛ از نداشتن آماری درباره آن سخن گفت.  همچنین گفته که افزایش مصرف ترامادول به صورت یک معما درآمده است.

در همین راستا، کمتر از دوسال پیش و در سال 92، رئیس بخش سم‌ شناسی پزشکی قانونی تهران گفته بود که در 5-4 سال اخیر، مرگ‌های ناشی از مصرف ترامادول 40 برابر بیشتر شده و علت عمده آن‌ها به دلیل تشنج ناشی از سوءمصرف این مخدر است.

از ترامادول با نام اعتیاد خاموشیاد می‌شود که شاید در روزهای اول به ظاهر علایم اعتیاد را نشان ندهد اما با گذشت زمان و مصرف طولانی‌مدت، اعتیاد ایجاد می‌کند.

                                  

.........................................................................................................................
چه زیباست                  زندگی کردن با امید .نه امید به خود ،            که غرور است.

نه امید به دیگران          که تباهی است .

بلکه امید به خدا .،         که خوشبختی است.