داروهای مورد استفاده در فلج مغزی کودکان

          داروهای مورد استفاده در فلج مغزی کودکان

دکتر حسین جعفری عضوهیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی

                                                    بنام او که همیشه حاضر است

فلج مغزی را cp و یا بیماری سی پی نیز می نامیم. نشانه های این بیماری در دوران نوزادی یا پیش دبستانی قابل مشاهده است. شدت و عوارض این اختلال، در بیماران سی پی متفاوت است. احتمالا هیچ دو بیمار فلج مغزی را نمی بینید که کاملا شبیه هم باشند.

برای درمان کودکان فلج مغزی روش‌های گوناگونی وجود دارد که یکی از آن‌ها استفاده از داروهای فلج مغزی است. هر یک از افراد مبتلا به سی پی بسته به علائمی که نشان می‌دهند و برای بهبود و کاهش مشکلات همراه بیماری سی پی ترکیبی از داروها را مصرف می‌کنند. این داروها برای کنترل تشنج در کودکان فلج مغزی، هضم و گوارش بهتر، تسکین درد در فلج مغزی، کنترل اسپاسم عضلانی و سایر مشکلات مرتبط با سی پی تجویز می‌شود. داروی سی پی باید فقط با تجویز پزشک مصرف شود چرا که خطر تداخلات دارویی یا عوارض جانبی وجود دارد.

 

دلایل بروز فلج مغزی

آسیب دیدگی کورتکس یا قشر حرکتی

کورتکس یا قشر حرکتی، در قشر مغز که بزرگترین بخش مغز است قرار دارد. قشر حرکتی از چندین بخش تشکیل شده است که این بخش ها مسئول ارسال پیام یا سیگنال به سایر قسمت های مغز هستند تا کنترل حرکت صورت گیرد. فلج مغزی مهم ترین جنبه و نمود خود بر قشر حرکتی را روی تنظیم حرکت ارادی می گذارد. وارد شدن آسیب به این ناحیه ی مغز کنترل حرکت ارادی عضلات را دشوار و کند تر یا آن را اسپاستیک (انقباضی) می کند.

آسیب دیدگی راه های هرمی مغز

راه های هرمی مغز راه های ارتباطی میان قشر مغز و عصب های نخاع است اگر راه های هرمی آسیب ببینند قشر مغز نمی تواند پیام های درستی را به نخاع ارسال کند. نخاع نیمی از سیستم عصبی مرکزی را تشکیل می دهد و بقیه ی آن را مغز و ساقه ی مغز تشکیل می دهد. این بخش از مغز برای کارکرد حسی بدن ازجمله حس بینایی، لامسه و حرکت ضروری می باشد.

انواع داروهای فلج مغزی کدام اند؟

داروهای ضد تشنج
 داروهای شل کننده عضلات و ضد اسپاسم
 داروی حرکات غیرارادی افراد مبتلا به سی پی             
 داروی کنترل بزاق

  داروهای ضدافسردگی

 دارو برای کنترل درد
 داروهای مکمل (مثل هومیوپاتی و یا داروی گیاهی برای فلج مغزی)

داروهای ضد تشنج در سی پی

از جمله مشکلاتی که افراد مبتلا به سی پی ممکن است به موجب این بیماری با آن درگیر باشند، تشنج است.

بنابراین درصورتی که فرد مبتلا به فلج مغزی مشکلاتی در زمینه تشنج و صرع داشته باشد، داروهای ضد تشنج از جمله داروهای فلج مغزی است که او باید مصرف کند.

.

نقش داروهای ضد تشنج کاهش تحریک مغز است که به این وسیله به کنترل شدت و تعداد تشنج‌هایی که بیماران سی پی تجربه می کنند کمک می کند.

یکی از شایع ترین مشکلات مغز و اعصاب کودکان که در کودکان اتفاق می افتد و نگرانی بسیار شدیدی در والدین آنان ایجاد می کند، بروز تشنج کودکان است. تشنج یعنی اختلال موقتی در مغز که در اثر تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در سلول های عصبی مغز به صورت ناگهانی بروز می کند.

 

اگر تشنج کودکان به یک علت خاص (تب، مننژیت، افت قند خون، کاهش کلسیم خون، ضربه به سر، تومور مغزی و غیره) باشد، درمان تشنج با رفع علت اولیه می باشد. در تشنج بدون علت اولیه که دو بار یا بیشتر اتفاق بیافتد، طبق نظر پزشک اعصاب کودکان از داروی ضد تشنج مانند فنوباربیتال، سدیم والپروات، کاربامازپین و… استفاده می شود.

داروهای شل کننده عضلانی مورد استفاده در درمان فلج مغزی (CP)

از آنجایی که فلج مغزی بر روی حرکات عضلات اسپاستیک تأثیر می گذارد و سفتی این عضلات مانعی برای حرکت ارادی می باشد، هدف بسیاری از درمان های دارویی این بیماران عضلات می باشند. بخش عمده ای از دارو درمانی کودکان CP شامل داروهای شل کننده می باشد.

این داروها به شیوه های گوناگون عضلات و اعصاب بدن را مهار می کنند. شل کننده های عضلانی با متوقف ساختن انقباض عضلات در درمان cp عمل می کنند.

سه داروی ابتدایی که در درمان cp به عنوان شل کننده ی عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از : دیازپام، باکلوفن و دانترولن.

باکلوفن جهت ریلکس نمودن اسپاسم های عضلانی مورد استفاده قرار می گیرد.

 دانترولن سدیم یکی دیگراز انواع شل کننده های عضلانی می باشد که اشباع کلسیم را در عضلات اطراف استخوانها (عضلات اسکلتی) کاهش داده و حساسیت این عضلات به سیگنال هایی که از مغز و طناب نخاعی فرستاده می شوند، کمتر می شود. نحوه ی عملکرد شیمیایی دانترولن هنوز به طور کامل درک نشده اما تأثیراتش معمولاٌ ایمن هستند.

داروهای شل کننده عضلانی برای بیماران فلج مغزی چندین عارضه جانبی داشته و پزشک باید آنها را با دقت از نزدیک مشاهده و کنترل نماید. در تمام موارد مشاهده شده که استفاده طولانی مدت از شل کننده های عضلانی برای کودکان فلج مغزی نتایج چشمگیری در بهبود کنترل حرکتی ، کاهش درد و اسپاستیسیتی این کودکان دارد.

اصلی‌ترین عارضه‌ی داروهای شل کننده عضلانی فلج مغزی، ناهوشیاری است. چرا که این داروها همانطور که عضلات را ریلکس می‌کنند، تمایل دارند مغز را هم در حالت آرامش فرو ببرند.

 

.

داروهای ضد اسپاسم همچنین می‌توانند باعث حالت تهوع و ضعف نیز بشوند.

شل کننده‌های عضلانی به اَشکال مختلفی تجویز می‌شوند از جمله: خوراکی مثل قرص فلج مغزی
 تزریقی
 قرار دادن پمپ در شکم کودک.

دیازپام (والیوم): دیازپام نیز از جمله داروهای فلج مغزی است که مزایا و معایب خاص خود را دارد. توجه کنید که مصرف این دارو را نباید به یک باره قطع کرد.

داروی حرکات غیرارادی در فلج مغزی

به این دسته از داروهای فلج مغزی، داروهای آنتی کولینرژیک گفته می‌شود که در بیماران سی پی برای موارد مختلفی به کار می‌روند از جمله:

حرکات غیرارادی و غیرقابل کنترل اندام‌ها
 سفتی عضلات و اسپاسم
 لرزش
 ترشح بیش از حد آب دهان

برخی حرکات غیرارادی‌ای که افراد مبتلا به فلج مغزی ممکن است تجربه کنند شامل حرکات کُره ، دیستونی

حرکات بیش از حد عضلات به علت تحریک بیش از حد آن‌ها اتفاق می‌افتد. این نوع از داروهای فلج مغزی با مسدود کردن استیل کولین (نوعی انتقال دهنده عصبی) مانع انتقال پیام عصبی شده، حرکت عضلات را کم کرده و به این طریق حرکات غیرارادی را کاهش می‌دهد.

آنتی کولینرژیک ها معمولاً عوارض جانبی چندانی برای افراد مبتلا به CP ندارند. عوارض آن‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

تاری دید،  خشک شدن دهان،  یبوست

موارد زیر معروف‌ترین داروهای آنتی کولینرژیک است:

رابینول  ، سینمت  ، بنزتروپین مزیلات،  تری هگزی فنیدیل هیدروکلراید

   

داروهای کنترل بزاق در کودکان فلج مغزی

آسیب شناسان گفتار، زبان و بلع (گفتاردرمانی) در کنترل ترشح بیش از حد بزاق بسیار نقش مهمی دارند و می‌توانند با ارائه تحریکات مناسب باعث حل این مشکل شده یا آن را کاهش دهند. اما در صورتی که حتی با این اقدامات ترشح بزاق کاهش نیافت، مخصوصاً در افراد بالای 6 سال، مصرف داروهای فلج مغزی توصیه می‌شود. این داروها عبارت اند از:

 بنززول هیدروکلوراید (آرتان)  ،گلیکوپیرولات (روبینول)

داروی ضد افسردگی برای سی پی

وقتی به فلج مغزی مبتلا باشید به درجات مختلف محدودیت‌های حرکتی را تجربه می‌کنید. حتی شاید برای حرکت کردن نیاز به حمایت داشته باشید و درباره به دست آوردن استقلال مسائل و مشکلات بیشتری را نسبت به سایرین تجربه کنید. سایر مسائل و مشکلات مرتبط با فلج مغزی را هم به آن اضافه کنید. همه‌ی این‌ها ممکن است فرد را دچار افسردگی، اضطراب یا سایر مشکلات عاطفی و روانی کند.
داروهای ضدافسردگی از جمله داروهای سی پی هستند که به افراد برای بهبود وضعیت خلق و خو کمک می‌کنند.

داروهای متنوعی برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز می‌شود اما چندتا از رایج‌ترین آن‌ها مطابق زیر است:

سلکسا،  پاکسیل،  پروزاک،  سیمبالتا ، زولافت

    

داروی کنترل درد در فلج مغزی

برخی کودکان مبتلا به فلج مغزی دردهای مزمن را تجربه می‌کنند، که می‌تواند علت‌های مختلفی نظیر اسپاسم بیش از حد عضلات و… داشته باشد.

از جمله داروهای فلج مغزی، داروهایی هستند که برای کاهش درد تجویز می‌شوند. داروهای ضدالتهابی به همین منظور استفاده می‌شوند.
معروف‌ترین داروهای ضدالتهابی برای کاهش درد در افراد مبتلا به سی پی:

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
 استروئیدها

داروهای هومیوپاتی برای فلج مغزی

داروهای هومیوپاتی داروهایی کم خطر یا بی‌خطر هستند؛ اما درمان فلج مغزی با داروهای هومیوپاتی به صورت کلی مورد قبول پزشکان نیست. پزشکان معتقد اند که این داروها برای مواردی نظیر کاهش درد و تسکین علائم سی پی می‌تواند موثر باشد اما درصورت تمایل می‌توان از آن‌ها به عنوان داروی مکمل استفاده کرد و نباید آن‌ها را جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک نمود.

  

داروی گیاهی فلج مغزی

برخی والدین ترجیح می‌دهند فرزندشان به جای داروهای معمول از داروهای گیاهی استفاده کند؛ یا هم‌زمان با مصرف داروهایی که پزشک تجویز کرده، داروهای گیاهی را هم استفاده کند.
در این باره باید حتماً توجه کنید که نباید داروی تجویز شده توسط پزشک کودک خود را خودسرانه قطع کنید. برای مصرف هر داروی جدید اعم از داروهای شیمیایی یا داروهای گیاهی حتماً با پزشک خود مشورت کنید که کودک را دچار عواقب منفی آن نکنید

.

این مقاله صرفاً جهت آشنایی شما با انواع داروهای سی پی بود. توجه کنید که مصرف هر دارویی برای کودکان سی پی باید با تجویز پزشک باشد. همه‌ی کودکان فلج مغزی نیازی ندارند که دارو مصرف کنند. زیرا علت فلج مغزی برای هر کودکی با دیگری ممکن است متفاوت باشد.
همچنین دارودرمانی تنها یکی از روش‌های درمان علائم کودکان فلج مغزی است و سایر روش‌های درمانی موجود مثل توانبخشی (فیزیوتراپی ،  کاردرمانی جسمی کودکان، گفتاردرمانی در کودکان فلج مغزی و…) وجود دارند که در بعضی حیطه‌ها اثرات بلند مدت‌تری به جای می‌گذارند.

فیزیوتراپی 

انجام حرکات ورزشی به قدرت بدنی، انعطاف پذیری و تکامل موتور حرکتی کودک کمک می‌کند. از طرفی دیگر فیزیوتراپ به والدین آموزش‌های لازم در خصوص چگونگی حمام کردن و تغذیه کودک خواهد داد. 

 

کاردرمانی 

کاردرمان روی افزایش استقلال کودک برای انجام وظایف روزانه در خانه و مدرسه تمرکز می‌کند. همچنین برای بهبود عملکرد کودک باید از ویلچرهای برقی، عصا‌های مخصوص و .. استفاده شود. 

گفتار درمانی 

گفتار درمان به کودک کمک می‌کند تا به شکل واضحی صحبت کرده و همچنین برای ارتباط راحت‌تر با دیگران زبان اشاره هم به کودک آموزش داده خواهد شد. اگر ارتباط برقرار کردن برای کودک سخت باشد، کار با وسایل کمکی مانند کامپیوتر و دستگاه‌های تبدیل متن به گفتار به او آموزش داده می‌شود. همچنین رسیدگی به مشکلات نحوه غذا خوردن و قورت دادن هم جز تخصص‌ها و وظایف کاردرمان است .

 

تفریح درمانی 

شرکت کردن در برنامه‌های تفریحی مانند اسکی یا اسب سواری تاثیر بسیار زیادی در روند بهبود کودک مبتلا به فلج مغزی دارد. این روش درمانی به بهبود مهارت‌های موتور حرکتی، گفتار و احساسات کودک منجر می‌شود.

انواع مختلف جراحی برای فلج مغزی(جراحی ارتوپدی و برش مغزی)

.............................................................................................................................................................

چه آسان است مرگى که در راه رسیدن به عزّت و احیاى حق باشد، مرگ عزتمندانه جز زندگى جاوید و زندگى ذلیلانه جز مرگ همیشگى نیست. امام حسین)ع(

در عجبم از مردمی که خود زیر شلاق ظلم و ستم زندگی می‌کنند اما برای حسینی که آزاده زندگی کرد٬می‌گریند. دکتر علی شریعتی

پاداش، جز به اندازه کارکرد خویش مخواه، جز به فرمانبرداری از خدای سبحان که به دست آورده ای شادمان مشو و جز آنچه که خود را برای آن شایسته می بینی دریافت نکن       . . امام حسین)ع(