علت سکسکه و درمان های دارویی آن

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی واحد دانشگاهی بیمارستان خاتم الانبیاء تهران

به نام خدایی که داننده رازهاست.

به نام آنکه گل را خنده آموخت و برجان شقایق آتش افروخت.

سکسکه چیست؟

سکسکه (Hiccups) یک اختلال بی خطر و شایع بین تمام افراد است. زمانی که یک گرفتگی یا اسپاسم در دیافراگم رخ می‌دهد، نفس توسط طناب‌های صوتی یا همان گلوت بسته می‌شود. بسته شدن موجب حبس شدن نفس و تولید یک صدا می‌شود. وقتی این حالت به صورت مکرر اتفاق می‌افتد و حرف زدن فرد را بریده بریده می‌کند تحت عنوان سکسکه شناخته می‌شود.

سکسکه علت و زمینه‌ی ایجاد یک بیماری نیست. به همین دلیل خطرناک نیست و جای نگرانی ندارد. اما به طور طبیعی سکسکه بعد از چند دقیقه از بین می‌رود. اگر در صورتی‌که بعد از گذشت ۲۴ ساعت همچنان ادامه داشته باشد و به انجام اقدامات رفع کننده واکنشی نشان ندهد به آن سکسکه مقاوم گفته می‌شود.

در مواردی هم ممکن است سکسکه بیشتر از یک ماه طول بکشد و با اقدامات خانگی ایمن قابل برطرف شدن نباشد. این شیوه‌ی بروز سکسکه خطرناک است و از احتمال وجود یک مشکل در بدن فرد خبر می‌دهد که فورا باید نسبت به درمان دارویی و تشخیص دقیق مشکل اقدام نمود.

بندرت امکان مداوم شدن سکسکه برای چند ماه یا چند سال وجود دارد اما اگر این حالت پیش بیاید و بیماری زمینه ساز مشخص نشود، علاوه بر ایجاد خستگی و آزار فرد کاهش وزن هم اتفاق می‌افتد.

در بعضی مواقع پرخوری و پر شدن بیش از حد معده علت بروز سکسکه است و بعد از چند ثانیه یا چند دقیقه با خوردن یک لیوان آب خود به‌خود از بین می‌رود. همچنین نوشیدنی‌های الکلی، نوشیدنی‌های قندی و قرار گرفتن فرد در موقعیت پر هیجان هم می‌تواند سبب بروز سکسکه شود. بلعیدن هوا هنگام مکیدن آب نبات یا هنگام آدامس جویدن، همچنین قرار گرفتن فرد در معرض تغییر ناگهانی هوا علت‌های دیگری از بروز سکسکه است.

ممکن است جزو افرادی باشید که سکسکه‌های طولانی را تجربه کرده‌اید. در این صورت حتما می‌پرسید: طولانی شدن سکسکه نشانه‌ی چیست؟  یا سکسکه‌ی زیاد نشانه‌ی چیست؟ واقعیت این است عوامل زیادی سبب طولانی شدن سکسکه می‌شود.

در ۲۴ ساعت اولیه بروز سکسکه جای ناراحتی وجود ندارد، اما طولانی شدن بیش از آن از وجود یک بیماری یا عارضه‌ی جدی خبر می‌دهد. آسیب یا تحریک عصب واگ یکی از علت‌های سکسکه‌ی طولانی مدت است. درصورتی‌که جسمی خارجی وارد گوش شود و با پرده در تماس باشد، تومور یا کیست در گردن فرد وجود داشته باشد یا حتی فرد دچار رفلاکس‌های شدید معده به مری باشد، سکسکه به مدت طولانی باقی می‌ماند و باید علت اصلی آن برطرف شود.

داروهای باربیتورانت و استروئیدها ، دیابت، بیماری‌های کلیوی، سوءمصرف مواد مخدر و الکل از بیماری‌هایی است که سبب بروز سکسکه‌ی طولانی مدت می‌شود.

   

سکسکه کردن در بزرگسالان هیچ مزیتی ندارد و در مواردی که طولانی می‌شود یک مشکل تلقی می‌شود. اما سکسکه در نوزادان نه تنها یک عامل منفی و مضر نیست بلکه عاملی در رشد بهتر کودک و تنظیم تنفس است. بالا رفتن حجم ناگهانی هوا در ریه‌ی نوزاد موجب هماهنگی عملکرد مغز می‌شود. به بیان دیگر سکسکه موج بزرگی از سیگنال‌های مغزی را ایجاد می‌کند که به نوزاد در کنترل عضلات تنفسی  کمک می‌کند و موجب توانایی در تنظیم تنفس می‌شود.

  

در نوزادان هم مانند بزرگسالان طولانی شدن سکسکه یک عارضه‌ی ناراحت کننده است که موجب کاهش خواب و اختلال در تغذیه‌ی کودک می‌شود. در مواردی که کودک به مدت چند روز یا یک ماه سکسکه می‌کند، حتما باید از پزشک اطفال کمک خواست زیرا ممکن است کودک دچار رفلاکس معده  شده باشد.

رفلاکس معده مری در نوزادان با درمان‌های خانگی مانند ترساندن کودک یا فشار دادن چشم و فشار دادن پیشانی مداوا نمی‌شود و حتما باید مطابق دستور پزشک وعده‌های شیردهی تنظیم شود یا از دارو برای درمان استفاده شود.

علت سکسکه زدن در نوزادان پرخوری کردن یا نوشیدن الکل و نوشیدنی قندی نیست و علت‌های ایجاد کننده کاملا با بزرگسالان متفاوت است. نوزادان فقط شیر می‌خورند یا پستانک و شیشه می‌مکند، بنابراین ورود هوا به معده هنگام شیر خوردن یا مکیدن پستانک علت بروز سکسکه است. رعایت دستورالعمل‌های ساده حین و بعد از شیر خوردن کودک می‌تواند میزان سکسکه در نوزادان را کاهش دهد.

·      بعد از شیر خوردن کودک را در وضعیتی قرار دهید که آروغ بزند.

·      درصورت طولانی شدن سکسکه و بی تابی نوزاد می‌توان کمی آب گرم به او داد.

·      هنگامی که نوزاد سکسکه می‌کند نباید به او شیر داد زیرا موجب افزایش سکسکه و نفخ می‌شود.

·      تعداد دفعات شیر خوردن را افزایش دهید و حجم آن را کاهش دهید.

·      از شیشه با سایز مناسب دهان کودک استفاده کنید تا هوای اضافی وارد دهان نشود.

·      نوزاد را روی سطح صاف بخوابانید و دست‌هایش را بالا ببرید و پشت او را آرام آرام بمالید تا هوایی که وارد معده شده خارج شود.

·      ممکن است کودک به دلیل سرمای هوا دچار سکسکه شده باشد به همین دلیل بهتر است او را با لباس گرم بپوشانید.

·         اگر در محیط پر سر و صدا هستید برای کاهش سکسکه کودک را به محیط آرام منتقل کنید تا در معرض اضطراب و استرس نباشد.

عوامل خطر شامل مجموعه‌ای از عوامل است که ریسک و احتمال بروز سکسکه را بیشتر می‌کند. موارد زیر شامل عوامل خطر سکسکه است.

در مردان سکسکه بیشتر از زنان رخ می‌دهد.

مشکلات روحی و روانی

افرادی با شرایط کاری و زندگی پر تنش و پر اضطراب با احتمال بیشتری دچار سکسکه می‌شوند.

جراحی:یکی از عوارض عمل جراحی به‌خصوص جراحی شکمی در برخی افراد سکسکه است.

عوارض سکسکه

طولانی شدن سکسکه در هر فردی یک عارضه‌ی آزاردهنده و ناراحت کننده است که زندگی فرد درگیر را مختل می‌کند. تبعات سکسکه‌ی مداوم فقط شامل بعد روانی نیست و غذاخوردن و خوابیدن فرد را هم دربرمی‌گیرد. عوارض سکسکه شامل موارد زیر است.

سکسکه موجب اختلال در صحبت کردن می‌شود.

موجب اختلال در غذا خوردن می‌شود.

سکسکه سبب کاهش سوءتغذیه می‌شود.

فردی که سکسکه مداوم دارد دچار کاهش وزن می‌شود.

یکی دیگر از عوارض سکسکه کم آبی بدن است.

موجب آزار روانی فرد درگیر می‌شود.

سبب ایجاد بی‌خوابی و خستگی می‌شود.

سکسکه به عنوان تظاهرات کرونا ثبت شده است.

     

راه‌های تشخیص سکسکه

آزمایش خون برای تشخیص دیابت، مشکل کلیه، عفونت

آزمایش‌های تصویربرداری مانند تصویربرداری قفسه‌ی سینه (CXR)، توموگرافی کامپیوتری(CT)، آم آر آی (MRI) برای تشخیص مشکلات عصب واگ، دیافراگم و اعصاب فرنیک

آندوسکوپی برای بررسی وضعیت معده

راه‌های درمان

درمان سکسکه در خانه با اقدامات و روش‌های ساده است که به راحتی می‌توانید آن‌ها را انجام دهید.

نفس کشیدن و بیرون دادن هوا داخل یک کیسه‌ی پلاستیکی یکی اولین اقداماتی است که برای رفع سکسکه انجام می‌شود.

به مدت چند ثانیه هوا را داخل ریه‌ها حبس کنید و سپس رها کنید. تکرار چند مرتبه‌ی این کار باعث می‌شود سکسکه متوقف شود.

یک لیوان آب سرد را به صورت جرعه جرعه نوشیدن موجب قطع سکسکه می‌شود.

قرار دادن نصف قاشق چایخوری شکر پشت زبان روند سکسکه را متوقف می‌کند. البته این روش به افراد مبتلا به دیابت توصیه نمی‌شود.

درمان خانگی سکسکه

یک قالب کوچک یخ را بمکید و بعد آن را ببلعید.

با انگشت شست کف دست دیگر را فشار دهید.

با احتیاط با استفاده از یک قاشق زبان کوچک را به بالا فشار دهید.

با دست روی دیافراگم فشار وارد کنید.

برای بند آمدن سکسکه یک قطره سرکه روی زبان خود بچکانید.

خوردن یک قاشق غذاخوری عسل یا کره‌ی بادام زمینی سکسکه را متوقف می‌کند. البته باید آن را روی زبان قرار دهید تا ذوب شود سپس قورت دهید.

داروهای مورد استفاده برای قطع کردن سکسکه سبب درمان قطعی عامل ایجاد کننده می‌شود. دارو‌های زیر برای قطع کردن سکسکه استفاده می‌شود.

                                              درمان های دارویی سکسکه

کلرپرومازین که داروی ضد روانپریشی است.     

متوکلوپرامید که داروی ضد حالت تهوع است.

گاباپنتین که داروی ضد تشنج است.

بنزودیازپین که داروی آرامبخش و مسکن است.

بنادریل که داروی ضد حساسیت است.     

نیفدیپین که داروی ضد فشارخون است.

راه‌های درمان جراحی سکسکه

موثر نشدن درمان‌های غیر تهاجمی پزشک را ناگزیر به استفاده از روش جراحی به عنوان یک روش تهاجمی می‌کند. این روش قطعا آخرین مرحله از درمان است و برای تمام موارد توصیه نمی‌شود. جراحی به شیوه‌های متفاوتی انجام می‌شود. تزریق ماده‌ی بی‌حسی به اعصاب فرنیک یکی از روش‌های جراحی است. در روش بعدی یک ابزار الکتریکی برای تحریک عصب واگ جایگذاری می‌شود. این روش که در درمان صرع هم کاربرد دارد یکی از موثرترین شیوه‌ها به ویژه در سکسکه‌های طولانی مدت است.

یکی دیگر از روش‌های تهاجمی  برای قطع کردن سکسکه  لوله گذاری داخل بینی است. در این روش پزشکان یک لوله‌ی پلاستیکی را از راه بینی وارد معده می‌کنند.

چگونه از بروز سکسکه پیشگیری کنیم؟

 هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سکسکه وجود ندارد. با این‌حال تغییر در سبک زندگی عاملی است که می‌تواند تا حدودی سکسکه را قطع کند یا از بروز آن پیشگیری کند. اگر جزو کسانی هستید که به طور مکرر به سکسکه مبتلا می‌شوید توصیه می‌کنیم موارد زیر را رعایت کنید.

حجم وعده‌های غذایی را کم کنید و دفعات آن را بیشتر کنید.

با آرامش غذا بخورید و بدون عجله لقمه‌ها را خوب بجوید.

در موقعیت‌های استرس‌زا قرار نگیرید یا شیوه‌های مقابله با استرس را یاد بگیرید.

از مصرف نوشیدنی‌های گازدار بپرهیزید.

استفاده از مشروبات الکلی را ترک کنید.

مصرف نوشیدنی‌های قندی را تا حد امکان کم کنید.

بدن را در معرض اختلاف دمای ناگهانی قرار ندهید.

سکسکه عارضه‌ی قابل رفع به صورت خودبه‌خودی است اما اگر تا ۴۸ ساعت از بین نرود باید حتما به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه شود.

.................................................................................................................................

خدایا قرار ده روزه‌ام را در این ماه روزه روزه داران واقعى و شب زنده‌داری‌ام را نیز مانند شب زنده داران و بیدارم کن در آن از خواب بی‌خبران و گناهم را بر من ببخش اى معبود جهانیان و درگذر از من اى درگذرنده از گناهکاران ...

خداوندا به حق رحمت بی‌انتهایت به ما کمک کن تا در زمره کسانی نباشیم که از روزه داری بهره‌‏اى جز گرسنگى و تشنگى نمی‌‏برند.

مسافر پرواز رمضان، پروازت بی‌خطر؛ امیدوارم توشه‌ات فراوان باشد و سهم سوغات من دعای شب‌های قدرت