مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاه
مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاهداروهای موثر بر HDL ( کلسترول خوب) و LDL (کلسترول بد)
داروهای موثر بر HDL ( کلسترول خوب) و LDL (کلسترول بد)
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی
الهی !
تو آنی که نور تجلّی بر دل های دوستان تابان کردی ! چشمه های مهر در سرهای ایشان روان کردی !
و آن دل ها را آیینه ی خود و محل صفا کردی ! تو در آن پیدا ، و به پیدایی خود در آن ،دو گیتی ناپیدا کردی !
ای نور دیده ی آشنایان و سور دل دوستان و
سرور جان نزدیکان
****************************************************************************************!
HDL
به عنوان “کلسترول خوب” شناخته می شود زیرا کلسترول را به کبد منتقل می کند تا از بدن شما آزاد شود. در واقع، HDL به بدن کمک می کند تا از شر کلسترول اضافی خلاص شود و از این رو، احتمال کمتری وجود دارد که آن در شریان ها قرار گیرد.
معمولا پایین آمدن HDL در آزمایش خون با هیچ علامتی همراه نیست. آزمایش HDL، می‌تواند شما را از سکته قلبی و انسداد عروق تا حد زیادی نجات دهد. آزمایش HDL در واقع میزان چربی خون خوب بدن را اندازه‌گیری می‌کند. هر چقدر میزان HDL خون شما بالاتر باشد، امکان اینکه چربی در خون شما رسوب کند، کاهش می‌یابد.
درصد بسیار زیادی از چربی خون شامل دو نوع چربی است: تری گلیسرید و کلسترول. کلسترول خون هم به نوبه خود به دو نوع چربی HDL و غیر HDL تقسیم می شود. عمده کلسترول غیر HDL، عبارت است از LDL.
HDL به چربی خوب خون معروف است و قادر است کلسترول را از بافتها و اعضای بدن جمع آوری کرده و به کبد منتقل نماید.
چربی خون یکی از اجزای لازم و ضروری برای ادامه زندگی است. به ویژه کلسترول که در موارد زیر وجود آن برای بدن ضروری است:
1. تولید هورمون ها
2. تولید ویتامین ها
3. و برای تشکیل غشای سلولهای بدن.
اگرچه بدن انسانها با استفاده از کبد می تواند کلسترول مورد نیاز بدن را تأمین نماید، با اینحال قسمت زیادی از کلسترول ما از طریق غذا تأمین می شود به ویژه منابع غذایی حیوانی مانند گوشت و لبنیّات که سرشار از منابع کلسترول هستند.
با اینحال کلسترول می تواند در لایه های داخلی عروق بدن رسوب نماید و موجب تشکیل پلاک و انسداد عروق بدن شود. کلسترول از طریق بسته های LDL به عروق بدن می رسد و برعکس HDL می تواند کلسترول را از عروق بدن جدا کرده و آنها را برای تجزیه به کبد منتقل نماید. به همین دلیل HDL یکی از موادّ مفید و سالم برای سلامتی سیستم قلب و عروق است.
میزان قابل قبول برای سطح HDL خون عبارت است از:
بیشتر یا مساوی 40 میلی گرم در دسی لیتر برای مردان بالای 20 سال
بیشتر یا مساوی 50 میلی گرم در دسی لیتر برای زنان بالای 20 سال
بیشتر یا مساوی 45 میلی گرم در دسی لیتر برای افراد زیر 20 سال
بسیاری از ترکیبات دارویی، غذاها و نحوه زندگی می توانند میزان کلسترول HDL خون را تغییر دهند.
ساختار ملکولی HDL
برخی از داروهایی که می توانند HDL خون را کاهش دهند عبارتند از:
1. داروهای بنزودیازپینی که برای کاهش استرس، اضطراب، بیخوابی و تشنج استفاده می شوند.
2. داروهای بتا بلوکر که برای درمان نارسایی قلب و فشارخون بالا مورد استفاده قرار می گیرند.
3. داروهای استروییدی که در درمان مشکلات جنسی و هورمونهای جنسی مورد استفاده هستند.
4. و ترکیبات پروژسترونی که در قرص های ضدّ بارداری وجود دارند.
پایین بودن HDL به معنای لزوم قطع این داروها نیست.
سایر عواملی که می توانند با HDL پایین همراه باشند، عبارتند از:
1. اضافه وزن و چاقی
2. جنس مونث و در خانم ها
3. داشتن دیابت نوع 2
4. کم تحرّکی و نداشتن فعالیت بدنی
5. بالا بودن تری گلیسرید خون
6. در خانمها بعد از یائسه شدن
7. مصرف سیگار
راههای متعددی برای افزایش میزان HDL خون وجود دارد.
تغذیه
مهم ترین تصیه تغذیه ای برای اصلاح چربی های خون و کلسترول، مصرف به اندازه و پرهیز از پرخوری و استفاده بیش از حد نیاز بدن است. اضافه کالری موجود در ترکیبات غذایی توسط کبد به ترکیبات چربی تبدیل شده و در قسمتهای مختلف بدن ذخیره خواهد شد. به همین دلیل است که چربی خون حتی در افرادی که چربی زیادی مصرف نمی کنند ولی پرخوری می کنند، می تواند بالا باشد.
در مورد ترکیبات موجود در غذا بهترین روش تغذیه برای بهبود کلسترول خون عبارت است از کم کردن مصرف چربی های حیوانی، کم کردن و قطع مصرف چربی ترانس و چربیهای اشباع شده. برای این منظور لازم است موارد زیر را کمتر مصرف نمایید.
1. کره حیوانی
2. مارگارین
3. روغن های جامد و هیدروژنه
4. غذاهای سرخ شده و فراوری شده
5. لبنیات کامل و پرچرب
6. گوشت پر چرب
7. سوسیس و فراورده های گوشتی فراوری شده
برعکس مصرف این ترکیبات غذایی می تواند کمک کننده باشد:
- چربیهای غیر اشباع با منشاء گیاه
- حبوبات
- استفاده از غلات کامل
- روغن آووکادو
- آجیل به ویژه گردو
- انواع میوه ها و سبزیجات
- ماهی بویژه ماهی های پرچرب دریای آزاد
بی تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی یکی از عوامل اصلی افزایش کلسترول نامناسب خون و کاهش HDL است. داشتن فعالیت بدنی منظم یکی از راههای اصلی بهبود وضعیت چربی خون و اصلاح HDL پایین خون است.
برخلاف داروهایی که باعث کاهش HDL می شوند، داروهایی هم هستند که می توانند آن را افزایش دهند. البته این داروها به تنهایی و صرفاً برای اصلاح این مورد بکار نمی روند و در کنار سایر اختلالات چربی خون مانند بالا بودن LDL یا تری گلیسرید تجویز می شوند. این داروها عبارتند از:
داروهای استاتینی مانند آتوروستاتین و رزوستاتین
ترکیبات فیبریک اسید مانند فنوفیبرات
و داروهای نیکوتینیک اسید و نیاسین.
استرس های روزمره یکی از مهمترین عوامل برهم زدن ترکیب چربی خون و افزایش کلسترول خون هستند. کنترل خشم، کنترل استرس و مدیریت شرایط ناخواسته در زندگی می توانند در این مورد بسیار کمک کننده باشند. برای این منظور می توان این کارها را انجام داد:
1. تمرینات تنفسی و کاهس استرس
2. یوگا
3. ورزشهای دسته جمعی و گروهی
4. مسافرت
5. داشتن تفریحات و سرگرمی های غیرکاری
6. قطع سیگار، دخانیات
7. عدم مصرف الکل و در صورت مصرف کم کردن میزان مصرف روزانه
پایین بودن عدد HDL بیشتر از اینکه خودش یک بیماری یا اختلال مستقل باشد، نشان دهنده روش تغذیه و روش زندگی اشتباه است. این عدد را باید به عنوان آلارم و نشانه ای از پیدایش بیماریهای قلبی و عروقی در آینده دانست. بهترین راه درمان این اختلال تغییر شیوه و سبک زندگی به صورت داشتن فعالیت بدنی و پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات است.
گیاهان دارویی:
سیر (Allium Sativum)
سیر حداقل از 5000 سال قبل گیاه با ارزشی شمرده می‌شود. اثر شناخته شده‌ای در کاهش میزان کلسترول خون دارد حتی علم پزشکی هم این نکته را پذیرفته است که سیر احتمال خطر حمله‌های قلبی را در بیماران قلبی کاهش می‌دهد.
روغن زیتون حاوی آنتی‌اکسیدان و مقادیر زیادی اسید اولئیک و دارای نقطۀ ذوب بالایی است (210 درجۀ سانتیگراد).
مصرف روغن زیتون باعث کم شدن کلسترول بد خون گشته و روزانه 8 دانه زیتون می‌تواند 16% کلسترول بد خون را کاهش دهد.
سویا به عنوان یک مادۀ غذایی سرشار از پروتئین در آسیا و به عنوان گوشت بدون کلسترول در غذای سنتی آمریکائیان مصرف می‌شود.
خار مریم (Silybum Marianum L)
عصارۀ بذر گیاه داروئی خار مریم به سیلی مارین معروف است. سیلی مارین داروی گیاهی با خواص محافظت کبدی دارای ترکیبات متعددی از جمله فلاوونوییدها با خواص آنتی‌اکسیدانی، تثبیت غشای سلولی و افزایش گلوتاتیون خون می‌باشد که تأثیرات مثبت آن در بهبود بیماریهای متعدد از جمله افزایش چربی خون در مطالعات آزمایشگاهی گزارش شده است.
شنبلیله در طب سنتی در بیماریهایی مانند دیابت، کلسترول بالا، یبوست، برونشیت، سوء هاضمه و مشکلات کلیوی تجویز می‌گردد.
عرق شوید دارای طبعی گرم و خشک است. مهمترین خواص داروئی آن در پایین آوردن چربی خون و فشارخون، برطرف کنندۀ آرتروز، ضد اسید اوریک، مقوی معده، مدر و بادشکن می‌باشد
عرق گاو زبان دارای طبعی گرم و خشک می‌باشد. خوردن 2 فنجان عرق گاو زبان باعث کاهش کلسترول خون می‌گردد. ترکیبات: موسیلاژ، مادۀ تلخ رزین، مواد معطر، تانن‌ها.
وقتی کلسترول خون بالا باشد تجمع و رسوب آن در بعضی رگهای خونی ظریف از جمله رگهای کرونری قلب تولید پلاک یا آتروم می کند که مسیر عبور خون را تنگ کرده و یا مسدود می کند ، دراثر کم شدن خون رسانی ازاین رگها ودر نتیجه کم شدن اکسیژن مورد نیاز بافت قلب ، فرد دچار درد قفسه سینه خواهد شد.در صورتی که یک یا چند رگ کرونری قلب به طور کامل مسدود شده باشد فرد دچار سکته قلبی خواهد شد.
VLDL : وظیفه ی انتقال تری گلیسرید از کبد به بافت چربی وماهیچه را به عهده دارد و بعد از انتقال چربی به بافتها تبدیل به کلسترولLDL می شود.
با این که استاتین‌ها در کاهش سطح کلسترول LDL بسیار موثر هستند، ولی فقط به مقدار کمی می‌توانند سطح کلسترول HDL را بهبود بخشند.
آتورواستاتین، فلوواستاتین (لسکول)، لوواستاتین ،پیتاواستاتین، پراواستاتین کلسیم روزوواستاتین و سیمواستاتین
میزان ابتلا به چربی خون بالا در دهه‌های اخیر به دلیل سبک زندگی ناسالم و کم تحرکی بسیار بالا رفته است و حتماً تابه‌حال شنیدید که چربی خون بالا خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی و حتی سرطان را افزایش می‌دهد.
تصلب شریان یا گرفتگی و مسدودشدن رگها، فرایندی بسیار آهسته است که در آن، رگها باریک‌تر و گاهی جریان خون در آنها مسدود می‌شود. در این فرایند، LDL به جدار رگ می‌چسبد و باعث تشکیل پلاک چربی در رگها می‌شود.
به‌همین دلیل در افرادی که LDL آنها بیش از حد طبیعی و بالاست، احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و حمله قلبی و سکتهٔ مغزی بیشتر است.
کم‌کردن LDL یکی از راههای پیشگیری از بیماریهای قلبی‌عروقی است. برای رسیدن به سطح مطلوب ال‌دی‌ال، برنامه غذایی سالم و ورزش منظم توصیه می‌شود. با‌این‌حال این توصیه‌ها ممکن است به‌تنهایی برای بعضی افراد مؤثر نباشد
......................................................................................................................................................................
چه آسان است مرگى که در راه رسیدن به عزّت و احیاى حق باشد، مرگ عزتمندانه جز زندگى جاوید و زندگى ذلیلانه جز مرگ همیشگى نیست. امام حسین)ع(
در عجبم از مردمی که خود زیر شلاق ظلم و ستم زندگی می‌کنند اما برای حسینی که آزاده زندگی کرد٬می‌گریند. دکتر علی شریعتی