آروماتراپی -Aromatherapy { رایحه درمانی}

 آروماتراپی Aromatherapy

              دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گروه فارماکولوژی

                                                                                                               

                                                                            یامن اسمه دواءوذکره شفا    

                                   تقدیم به همه کسانی که در رفع آلام دردمندان جامعه در تلاشند                      

رایحه درمانی یا آروماتراپی یک درمان شفابخش جامع است که از عصاره گیاهان طبیعی برای ارتقای سلامت و تندرستی استفاده می‌کند. گاهی اوقات به آن اسانس درمانی نیز می گویند. در آروماتراپی از روغن‌های معطر و خوش بو برای بهبود سلامت بدن، ذهن و روح استفاده می‌کنند که می‌تواند سلامت جسمی و روحی را افزایش می‌دهد. آروماتراپی هم به عنوان یک هنر و هم یک علم در نظر گرفته می‌شود. اخیراً رایحه درمانی در زمینه‌های علمی و پزشکی شهرت بیشتری پیدا کرده است.

این روش سابقه شش هزار ساله و یا بیشتر دارد. در یونان، روم و مصر باستان همگی از مواد معطر برای درمان استفاده میکردند. به توصیه پزشک مصری ایمهوتپ، از روغن های معطر برای استحمام، ماساژدادن و مومیایی کردن اجساد در شش هزار سال پیش استفاده میکردند. در مصر باستان ایمهوتپ خدای طبابت و درمان بود. هیپو کرات یا بقراط نیز از حمام های رایحه درمانی و ماساژ و از دود کردن مواد معطر برای درمان کردن مردم آتن استفاده میکرد.

رایحه درمانی نوین در سال1930 دوباره شکل گرفت. شیمیدان فرانسوی، رنه موراسین گاته فوس، واژه آروماتراپی (رایحه درمانی) را برای استفاده درمانی از عطرها ابداع کرد. او شیفته خواص سنبل در درمان زخمهای سوختگی دست خود بدون برجا گذاشتن هیچ اثر زخمی شد و به دنبال آن شروع به تحقیق در مورد خواص درمانی عطرها در درمان بیماریهای جسمی و روانی کرد.

در طول جنگ جهانی دوم جراح فرانسوی ارتش دکتر جین والنت، از عصاره های معطر به عنوان ضدعفونی کننده استفاده کرد.پس از آن مادام مارگارت ماروی, رایحه درمانی را به عنوان یک روش درمانی گسترش داد.او عطرهای مختلف را برای درمان بیماریها تجویز می کرد.او به استفاده از عطرها برای ماساژ دادن در درمان اعتبار بخشید. رایحه درمانی هنگامی که عطرها به صورت همزمان بر جسم و ذهن اثر کنند بیشترین تاثیر را دارد.

با وجود این پدر آروماتراپی، پزشک ایرانی؛ ابن سینای بزرگ بود که اثرات بیش از 800 گیاه را روی بدن مستند ساخت و روش استخراخ روغنهای اساسی را بنیان گذاشت .

مطالعات دانشمندان نشان داده است که عطرها از موادی تشکیل شدهاند که میتوانند آثار خاصی بر جسم و روح ما داشته باشند.ترکیبات شیمیایی آنها پیچیده است , ولی بیشتر شامل الکلها، استرها و آلدئیدها هستند. در ادامه در مورد مواد موثر عطرها، کاربردهای درمانی و تحقیقات انجام شده صحبت خواهیم کرد.

فواید آروماتراپی

مدیریت درد ، بهبود کیفیت خواب ، کاهش استرس، بیقراری و اضطراب ، تسکین مفاصل درد

درمان سردرد و میگرن ،  کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی ، کاهش ناراحتی‌های زایمان

مبارززه با باکتری، ویروس یا قارچ ، بهبود هضم ، بهبود آسایشگاه و مراقبت تسکینی ، تقویت ایمنی

یکی از فواید آروماتراپی در زایمان طبیعی است که می‌تواند درد و ناراحتی آن را کاهش دهد و از استرس این زمان، کم نماید.

بطور کلی موارد استفاده از آروماتراپی یا رایحه درمانی شامل اضطراب و افسردگی - بی خوابی - درد شدید عضلانی - اختلال قاعدگی - درد قاعدگی -آرتریت، آسم، اختلال گوارشی سر درد ، درد زایمان و.... میباشد.

  

انواع محبوب روغن آروماتراپیطبق گفته  National Association for Holistic Aromatherapy، خرید روغن آروماتراپی محبوبیت بالایی دارد و محبوب‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

مریم گلی، سرو ، اکالیپتوس ،  رازیانه  ،  شمعدانی  ،  زنجبیل ، کندر ، اسطوخودوس             

نعناع تند  ،  بابونه رومی  ، گل سرخ ،  رزماری  ،  درخت چای

  

شما می‌توانید از روغن‌های ضروری به روش‌های مختلف استفاده کنید. به عنوان مثال، آن‌ها را به لوسیون‌های بدن یا روغن‌های حامل اضافه کنید و سپس آن‌ها را به صورت موضعی استفاده کنید. سعی کنید شامپو یا نرم کننده صورت را با روغن‌های ضروری تقویت کنید یا آن‌ها را در صابون مایع، خمیر دندان یا دهانشویه بگنجانید. همچنین می‌توانید روغن‌ها را در سراسر اتاق پخش یا اسپری کنید یا آن‌ها را در حمام بریزید.

از بین عصاره های ذکر شده اسطوخودوس و کندر برای آرامش و کاهش درد زایمان بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

علاوه براین در هنگام زایمان عصاره یاسمن و مریم گلی کبیر مفید می باشد و می توان ترکیبی از چند عصاره را به همراه آنها استفاده نمود. به طور کلی عصاره هایی که برای کاهش و یا بر طرف کردن اضطراب مادر سودمند هستند عبارتنداز بابونه، اسطوخودوس، بهار نارنج، نارنگی، چوب صندل و رز.

آروماتراپی یا رایحه‌درمانی یک روش درمانی و ترمیمی با استفاده از عصاره‌های گیاهی است که استفاده از آن‌ها می‌تواند وضعیت کلی سلامت بدن و روح را بهبود ببخشد. گاهی اوقات آن را عصاره‌درمانی با گیاهان دارویی هم می‌نامند. در این روش از عصاره‌های معطر برای مقاصد پزشکی و بهبود سلامت کلی بدن، ذهن و روح استفاده می‌شود. در واقع این روش برای بهبود سلامت روحی و فیزیکی و هر دو استفاده قرار می‌گیرد.

در آروماتراپی از رایحه‌ی عصاره‌ها و همین‌طور جذب آن‌ها از طریق پوست با استفاده از محصولاتی که در ادامه نام می‌بریم، بیماری‌های مختلف درمان می‌شوند؛

دستگاه‌های بخور ، نوشیدنی‌های آروماتیک ،  نمک‌های حمام  ، بخاردهنده‌های صورت ، ماسک‌های صورت

روغن‌های بدن، کرم، لوسیون برای ماساژ و استفاده‌ی موضعی ، بخاردهنده‌های صورت  ، کمپرس گرم و سرد

این محصولات را می‌توانید به‌ تنهایی یا با روش‌های دیگر استفاده کنید. صدها نوع عصاره‌ی گیاهی وجود دارد که هر کدام خواص و ویژگی‌های متفاوتی دارند.

عصاره‌های گیاهی را این روزها می‌توانید از داروخانه‌ها، از فروشگاه‌های محصولات آرایشی و بهداشتی و… بخرید. موقع خرید این محصولات دقت کنید و عصاره‌هایی را بخرید که از اصالت و خلوص آن‌ها اطمینان دارید.

بعضی از مزایایی که برای آروماتراپی مطرح می‌شود، در تحقیقات علمی ثابت نشده است و فقط بر اساس تجربه مطرح می‌شود. در بسیاری از شرایط، تحقیقات محدودی روی خواص عصاره‌های گیاهی انجام شده است. مثلاً از مزایایی که برای آروماتراپی مطرح می‌کنند کمک به درمان آلزایمر، درمان پارکینسون و مشکلات قلبی است. این ویژگی‌ها هنوز به‌درستی تحقیق و بررسی نشده است.

رایحه‌درمانی می‌تواند به درمان بیماری‌ها و مشکلات جسمی کمک کند یا علائم آن‌ها را کمی تسکین دهد.

.عوارض جانبیبیشتر عصاره‌های جانبی عوارض جانبی خطرناکی برای بدن ندارند و استفاده از آن‌ها بی‌خطر است. اما قبل از استفاده از عصاره‌های گیاهی باید نکاتی را بدانید و در نظر بگیرید. عصاره‌های گیاهی هم در صورت استفاده‌ی نادرست می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند.

عصاره‌های گیاهی را مستقیما روی پوست استفاده نکنید. برای استفاده از عصاره‌ها روی پوست حتما باید آن‌ها را با یک روغن حامل یا پایه، ترکیب کنید یا اینکه عصاره‌ها را رقیق کنید. همیشه قبل از استفاده از عصاره‌ها روی سطح وسیعی از پوست، مقداری از آن را روی بخش کوچکی از پوست امتحان کنید. اگر واکنش آلرژیک به آن نداشتید می‌توانید بدون نگرانی روی پوست استفاده کنید. برخی عصاره‌های گیاهی مثل عصاره‌های مرکبات می‌توانند پوست را نسبت به تابش خورشید، حساس‌تر کنند بنابراین اگر در معرض تابش آفتاب قرار دارید، بهتر است که از این عصاره‌ها استفاده نکنید.

کودکان و زنانی که در دوران بارداری و شیردهی هستند باید با احتیاط از این عصاره‌ها استفاده کنند و حتماً تحت نظر پزشک باشند. ممکن است لازم باشد که از مصرف برخی از عصاره‌های گیاهی اجتناب کنید. هرگز عصاره‌های گیاهی را خوراکی مصرف نکنید مگر اینکه در قالب محصول خوراکی تولید شده باشند.

برخی از عوارض جانبی استفاده از عصاره‌های گیاهی

راش یا بثورات پوستی ، حملات آسم ،  سردرد ، نشان دادن علائم حساسیت ، تحریک پوست ، حالت تهوع

اگر مشکلات زیر را دارید باید با احتیاط از عصاره‌های گیاهی استفاده کنید:

ا لتهاب مخاط بینی آلرژیک ، آسم ، صرع ، فشار خون بالا ، گزما ، پسوریازیس

درباره‌ی رایحه‌درمانی پژوهش‌های کمی انجام شده است و پژوهش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد. شاید با اطلاعات موجود، اثبات بعضی از تأثیرات رایحه‌درمانی مانند کاهش استرس کار آسانی نباشد. در حالی که باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود، پژوهش‌های انجام‌شده فوایدی را برای رایحه‌درمانی اثبات کرده‌اند. بعضی از این فواید در ادامه آورده شده‌اند:

رایحه‌درمانی با ایجاد تغییر در امواج مغز می‌تواند رفتار افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

رایحه‌درمانی سطح هورمون استرس یعنی کورتیزول را کاهش می‌دهد. در نتیجه، فرد روحیه‌ی بهتری خواهد داشت و استری کمتری را تجربه می‌کند.

رایحه‌درمانی با اسطوخودوس می‌تواند گریه‌ی نوزادان را کاهش دهد و باعث بهبود کیفیت خواب در نوزادان و بزرگسالان می‌شود.

هر کدام از گیاهانی که در رایحه‌درمانی استفاده می‌شود، در افراد مختلف تأثیرات متفاوتی دارد

رایحه‌درمانی به شکل ماساژ می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند.

استفاده از محصولات رایحه‌درمانی در ماساژ باعث می‌شود که ماساژ تأثیر بیشتر و ماندگارتری در رفع خستگی داشته باشد. در خستگی ذهنی، این تأثیر مثبت مشهودتر است.

رایحه‌درمانی یک درمان جادویی برای همه‌ی بیماری‌ها و اختلالات نیست اما شواهد علمی ثابت کرده است که می‌تواند در کاهش استرس مؤثر باشد.

رایحه‌درمانی گاهی عوارض جانبی ندارد و گاهی هم عوارض جانبی بسیار خفیفی دارد. به علاوه اینکه رایحه‌درمانی روشی است که مانع انجام سایر فعالیت‌ها نمی‌شود. در حالی که فعالیت‌های روزمره‌ی خودتان را انجام می‌دهید، می‌توانید به‌راحتی یک رایحه را در فضای اتاقتان پخش کنید و استرس خودتان را کاهش دهید. همچنین می‌توانید رایحه‌درمانی و سایر روش‌های کاهش استرس مانند ماساژ یا مدیتیشن را به صورت هم‌زمان انجام دهید. این کار به اثربخشی بیشتر روش‌های کاهش استرس کمک می‌کند. از طرفی دیگر، همه‌ی افراد به محصولات رایحه‌درمانی دسترسی دارند. همه‌ی این دلایل باعث می‌شوند رایحه‌درمانی به یک روش مناسب، مطمئن و آسان برای کاهش استرس تبدیل شود. به ویژه برای افرادی با مشغله‌ی زیاد که به تأثیرات سریع نیاز دارند،.                                                   

 

                                                              تصویر گیاه کندر

رایحه‌درمانی گزینه‌ی بسیار مناسبی است. می‌توانید برای رایحه‌درمانی از ایده‌های زیر استفاده کنید.

ستفاده از شمع‌های معطر یکی از بهترین روش‌ها برای بهره‌مندی از فواید رایحه‌درمانی است. احتمالا یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای پخش کردن رایحه‌ها در فضای اتاق و بهبود روحیه، روشن کردن شمع‌های معطر است. این شمع‌ها مانند عود رایحه را در فضای اتاق پخش می‌کنند و باعث می‌شوند فضای آرامش‌بخش‌تری داشته باشید. همچنین می‌توانید از آن‌ها در مدیتیشن و برای کمک به تمرکز بیشتر هم استفاده کنید. البته شمع‌ها نسبت به عود دود کمتری تولید می‌کنند و به همین دلیل ممکن است استفاده از شمع‌ها ترجیح داشته باشد.

مدیتیشن به‌طور کلی فنون و روش تسلط بر ذهن است. در مدیتیشن مهارت‌های مختلفی مانند تسلط بر ذهن به دست می‌آید. افراد به دلایل و اهداف مختلف دینی و غیر دینی مدیتیشن می‌کنند. مراقبه ممکن است استرس، اضطراب، افسردگی و درد را به میزان قابل توجه کاهش دهد و باعث افزایش آرامش، درک،و رفاه شود.

هنگام خرید شمع‌های معطر، شمع‌هایی را انتخاب کنید که کیفیت بهتری داشته باشند و به اندازه‌ی کافی رایحه‌ی دلخواه را در فضای اتاق پخش کنند. در واقع باید در تولید آن‌ها از رایحه‌ی بیشتری استفاده شده باشد.

دستگاه‌های بخور می‌توانند عصاره‌های گیاهی را به بخار تبدیل کرده و در هوا پخش کنند. این دستگاه‌ها با برق کار می‌کنند و از ایمنی بالایی برخوردار هستند. دستگاه‌های بخور به شکلی مناسب و مؤثر رایحه‌ها را پخش می‌کنند و روش مناسبی برای ایجاد یک فضای آرامش‌بخش هستند. به علاوه اینکه بعضی از این دستگاه‌ها طراحی زیبایی دارند و می‌توانید به‌راحتی آن‌ها را در فضای آرامش‌بخش خودتان جای دهید.

یکی از روش‌ها در رایحه‌درمانی، استفاده موضعی از محصولات گیاهی است. استفاده‌ی موضعی روش مناسبی است که باعث می‌شود رایحه‌ای شما را همراهی کند که دیگران آن را استشمام نمی‌کنند و آزرده نمی‌شوند. البته اگر فاصله‌ی کمی با شما داشته باشند و رایحه را هم استشمام کنند احتمال اینکه آزرده شوند کم است. می‌توانید یک لوسیون گیاهی را به بدن خود بمالید یا چند قطره از عصاره‌های گیاهی بی‌ضرر برای پوست را با ضرباتی آهسته روی نقاط نبض خودتان بمالید و تا ساعت‌ها از رایحه‌ی آن‌ها لذت ببرید.

انجام هم‌زمان رایحه‌درمانی و ماساژ نسبت به انجام جداگانه‌ی هریک از این روش‌ها اثربخشی بیشتری دارد. اگر یکی از نزدیکان خودتان بتواند برای ماساژ همراه با رایحه‌درمانی به شما کمک کند، این یک روش مؤثر و ارزان برای کاهش استرس است. البته حتی اگر مجبور بشوید به افراد یا مراکز حرفه‌ای مراجعه کنید و برای ماساژ هزینه‌ای پرداخت کنید، مطمئن باشید ارزش هزینه کردن را دارد.

رایحه‌درمانی می‌تواند فواید مدیتیشن را افزایش دهد. استفاده از عود‌ها هنگام تمرکز، یکی از روش‌های ترکیب رایحه‌درمانی با مدیتیشن است. قرار گرفتن در این شرایط می‌تواند استرس را کاهش دهد. حتی اگر یک مدیتیشن پنج دقیقه‌ای همراه با رایحه‌درمانی را تجربه کنید، فواید این روش را تأیید خواهید کرد.

رایحه‌درمانی یکی از روش‌های درمانی قدیمی است که در سال‌های اخیر دوباره به آن توجه شده است. هنوز برای اثبات تأثیر این روی درمانی روی درمان بیماری‌ها، تحقیقات بیشتری نیاز است. اما تجربه و تحقیقات کوچک، توانسته نتایج مثبت آن را روی درمان برخی مشکلات از جمله کاهش استرس نشان دهد. رایحه‌درمانی هم می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد پس در استفاده از آن دقت کنید و زیر نظر پزشک از مزایای آن استفاده کنید

.

سپاس وتشکر از سرکار خانم ملینا عماری اله یاری دانشجوی مامایی ترم 3 دانشگاه آزاد اسلامی  واحد پزشکی تهران که طرح موضوع کردند و مطالبی از این مقاله را جمع آوری نمودند

خدایا مرا راهی ده که فقط به خانه تو برسم                 دستی ده که فقط در خا نه تو را بزنم

نگاهی که جز روی تو  را ببینم  و  گوشی ده که جز صدای تو را نشنوم.