نگاهی به سرطان های دستگاه ادراری در مردان(بخش 1)

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی واحد دانشگاهی بیمارستان خاتم الانبیاء تهران

به نام خداوند گاری که نعمت نفس را بر ما ارزانی داشت باشد که در هر نفسی  بجا آوریم شکر بی همتایی اش را

دستگاه اداری - تناسلی نیز مانند اغلب اندام ها و ارگانهای بدن، میتواند دچار سرطان شود. به طور کلی سرطان به تکثیر مهار نشده سلول‌های دگردیسی یافته گفته می‌شود. توده‌های سرطانی هم می‌توانند خوش خیم باشند و هم بدخیم. آنچه که در مورد سرطان ها حائز اهمیت است و نیاز به توجه ویژه دارد؛ تشخیص زود هنگام بیماری و شروع هرچه سریعتر مراحل درمان است که در بدست آوردن بهترین نتایج، بسیار موثر می‌باشد. در این خصوص توصیه می‌شود در صورت بروز هر علامت غیر معمول اعم از وجود خون در ادرار، احساس درد و سوزش هنگام دفع ادرار، تغییر شکل اندام تناسلی در آقایان و ... در دستگاه ادراری - تناسلی، به متخصص اورولوژی مراجعه نموده و دلیل آن را پیگیر شوید. در ادامه این مطلب به معرفی و شرح مختصری از سرطانهای دستگاه ادراری پرداخته می‌شود.

انواع سرطان های دستگاه ادرای

سرطان مثانه  ، سرطان کلیه ،سرطان پروستات  ، سرطان بیضه ،سرطان آلت تناسلی

سرطان مثانه

سرطان مثانه یکی از انواع سرطان‌های سلول‌های پوششی است. سرطان مثانه دومین سرطان شایع دستگاه ادراری - تناسلی است. افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند اغلب بطور متوسط در سن 65 سال هستند و این بیماری در مردان شایع تر از زنان می‌باشد و در ایران، مردان چهار برابر بیش‌تر از زنان به سرطان مثانه مبتلا می‌شوند. از نظر قوم و نژاد، سرطان مثانه در بین سفید پوستان از شیوع بیشتری برخورد است. خوشبختانه سرطان مثانه که در مردها شایع است، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود قابل درمان بوده و حتی به جراحی باز هم نیاز ندارد.

   

علائم سرطان مثانه

هماچوری یا وجود خون در ادرار  ، کم‌خونی به علت از دست دادن خون به صورت مزمن

علائم تحریکی ادرار شامل تکرر، فوریت در دفع و سوزش ادرار ،کاهش وزن قابل توجه

دردهای استخوانی که در مراحل پیشرفته ایجاد می‌شوند

سرطان مثانه یا تومور مثانه چیست؟

سرطان مثانه زمانی آغاز می‌شود که سلول‌های پوشاننده‌ی سطح داخلی مثانه تغییر کنند و رشد آن‌‌ها از کنترل خارج شود و توده‌ای به نام تومور ایجاد می‌شود. تومور مثانه می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. بدخیمی به این معناست که سلول‌های سرطانی می‌توانند رشد کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند که این فرآیند متاستاز نامیده می‌شود. اما تومور خوش‌خیم به سایر قسمت‌های بدن متاستاز نمی‌دهد. تومورهای خوش‌خیم مثانه نادر هستند.

دستگاه ادراری انسان و نحوه‌ی تشکیل تومور مثانه

برای درک بیش‌تر، در مورد دستگاه ادراری صحبت خواهیم کرد. مثانه یک ارگان کیسه‌ای شکل، توخالی و انعطاف پذیر در لگن است. مهم‌ترین نقش مثانه، ذخیره‌ی ادرار قبل از خروج آن از بدن است. کلیه‌ها پس از تولید ادرار، از طریق لوله‌هایی به نام میزنای یا حالب ادرار را به مثانه منتقل می‌کنند. هنگام ادرار کردن عضلات مثانه منقبض می‌شوند و ادرار از طریق لوله‌ای به نام میزراه (پیشابراه یا مجرای ادراری) از بدن خارج می‌شود. در مردان پروستات نیز عضوی از دستگاه ادراری است.

انواع سرطان مثانه

انوع سرطان مثانه به ظاهر سلول‌های توموری در زیر میکروسکوپ بستگی دارد. سرطان مثانه انواع مختلفی دارد.

متاستاز سرطان مثانه

تمام انواع سلول‌های سرطانی مثانه می‌توانند طی فرآیند متاستاز فراتر از مثانه و به مناطق دیگر بدن گسترش پیدا کنند. اگر سرطان مثانه به کبد، استخوان‌ها، ریه، گره‌های لنفاوی خارج از لگن یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد، تومور متاستاتیک مثانه نامیده می‌شود. اگر تومور مثانه به اندام‌های اطراف، مانند رحم و واژن در زنان، پروستات در مردان و یا عضلات اطراف مثانه گسترش یابد، به نام سرطان پیشرفته‌ی درجا نامیده می‌شود. سرطان مثانه اغلب به گره‌های لنفاوی در لگن نیز گسترش می‌یابد.

شیوع و پروگنوز سرطان مثانه

سرطان مثانه یکی از شایع‌ترین سرطان‌هاست و هر ساله حدود ۶۸،۰۰۰ نفر در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سرطان مثانه چهارمین سرطان شایع در مردان است و مردان را بیش‌تر از زنان درگیر می‌کند. از هر ۲۷ مرد ۱ نفر به سرطان مثانه مبتلا می‌شود در حالی که از هر ۸۹ زن ۱ نفر به سرطان مثانه مبتلا می‌شود. طبق آمار، در سال‌های اخیر میزان بروز سرطان مثانه در زنان رو به کاهش بوده است. هرچند که سرطان مثانه در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد اما خطر ابتلا به سرطان مثانه با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. حدود ۹۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان مثانه بیش از ۵۵ سال سن دارند و میانگین سنی تومور مثانه ۷۳ سال است. میزان بقای ۵ ساله سرطان مثانه حدود ۷۷ درصد است، این بدان معناست که از هر ۱۰ نفر مبتلا به سرطان مثانه، حدود ۷ نفر تا ۵ سال بعد زنده خواهند ماند. اما این آمار تخمینی است و پروگنوز هر فرد بر اساس سن، سلامت عمومی، زمان تشخیص سرطان و نحوه‌ی درمان آن متفاوت است.

عوامل و ریسک فاکتورهای موثر در ابتلا به سرطان مثانه یا تومور مثانه

عامل خطر سرطان، هر چیزی است که احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهند:

استفاده از تنباکو: شایع‌ترین عامل خطر، سیگار کشیدن است. احتمال ابتلا به سرطان مثانه در افراد سیگاری ۴ تا ۷ برابر بیش‌تر از افراد غیر سیگاری است.

  

سن: شانس ابتلا به سرطان مثانه با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد به طوری که بیش از ۷۰ درصد افراد مبتلا به سرطان مثانه بیش از ۶۵ سال سن دارند.

جنسیت: احتمال ابتلا به سرطان مثانه در مردان نسبت به زنان ۴ برابر بیش‌تر است اما میزان مرگ و میر در زنان بیش‌تر از مردان است.

مواد شیمیایی: تماس با مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع نساجی، لاستیک، چرم، رنگ، چاپ و برخی مواد شیمیایی معطر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد.

بیماری‌های مزمن مثانه: سنگ‌ مثانه و عفونت مثانه خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می‌دهند. افرادی که از کمر به پایین فلج شده‌اند و برای دفع ادرار به کاتتر ادراری نیاز دارند مستعد عفونت‌های ادراری هستند و

احتمال ابتلا به سرطان مثانه در آن‌‌ها بالاست.

بررسی‌های تشخیصی سرطان مثانه یا تومور مثانه

تشخیص زودهنگام سرطان مثانه، شانس درمان موثر را بالا می‌برد. ابتدا پشینه‌ی پزشکی فرد و ریسک فاکتورهای سرطان مثانه بررسی شده و معاینه‌ی لگنی انجام می‌شود. با توجه به نتایج به دست آمده آزمایش‌‌های تشخیصی توسط پزشک کلیه و مجاری ادراری و تناسلی درخواست داده می‌شوند. آزمایشات مختلفی وجود دارد که در تایید تشخیص، تعیین محل تومور، بررسی متاستاز و انتخاب بهترین گزینه‌ی درمانی به پزشکان کمک می‌کنند. بیوپسی یا نمونه برداری بافتی مطمئن‌ترین روش تشخیص در بسیاری از انواع سرطان‌هاست. در بیوپسی، پزشک یک نمونه‌ی کوچک از بافت را جهت بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد. اگر بیوپسی امکان پذیر نباشد، پزشک آزمایشات دیگری را بر اساس نوع سرطان، علائم و نشانه‌های فرد، سن بیمار، سلامت عمومی بیمار و نتایج آزمایشات قبلی، پیشنهاد می‌دهد. آزمایشات تشخیصی سرطان مثانه به شرح زیر هستند:

آزمایش ادرار: در صورت مشاهده‌ی خون توسط فرد، پزشک آزمایش سیتولوژی ادرار را درخواست می‌دهد. سیتولوژی ادرار اغلب شامل نمونه‌ی ادرار تصادفیست که وجود سلول‌های توموری را بررسی می‌کند. نمونه‌ی ادرار جهت بررسی سیتولوژی را می‌توان از طریق سیستوسکوپی نیز تهیه کرد. آزمایش کشت ادرار برای بررسی عفونت ادراری و آزمایش نشانگر (مارکر) توموری در ادرار برای بررسی سلول‌های سرطانی نیز انجام می‌شود.

سیستوسکوپی: سیستوسکوپی روش تشخیص استاندارد سرطان مثانه است. در این روش پزشک با استفاده از یک لوله‌ی نازک و انعطاف پذیر که انتهای آن دوربین و پروژکتور کوچکی قرار دارد، به نام سیستوسکوپ، درون مثانه را بررسی می‌کند. سیستوسکوپی نیاز به بیهوشی ندارد و در مطب پزشک قابل انجام است. سیستوسکوپی وجود توده در مثانه را تشخیص می‌دهد و نیاز به بیوپسی یا جراحی را تعیین می‌کند.

بیوپسی یا برداشتن تومور مثانه از طریق پیشابراه (TURBT): اگر طی سیستوسکوپی بافت غیرطبیعی در مثانه پیدا شود، پزشک مقدار کمی از بافت را برای آزمایش برمی‌دارد. این عمل برداشتن تومور مثانه از طریق پیشابراه یا TURBT نامیده می‌شود. طی TURBT، پزشک تومور و نمونه‌ای از عضله مثانه که به تومور نزدیک است را برمی‌دارد. TURBT می‌تواند برای تشخیص سرطان مثانه استفاده شود و نوع تومور را تشخیص دهد، همچنین به عنوان درمان تومور تهاجمی غیر عضلانی نیز استفاده می‌شود.

درمان سرطان مثانه

در درمان سرطان مثانه 4 شیوه درمانی استانداردی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر است :

1.     جراحی

2.     شیمی‌درمانی

3.     ایمونو تراپی

4.     ایمن درمانی

درمان دارویی: درمان سیستمیک، استفاده از دارو‌های داخل وریدی (IV) و قرص یا کپسول خوراکی برای تخریب سلول‌های سرطانی است. انواع درمان‌های سیستمیک مورد استفاده برای درمان سرطان مثانه عبارتند از: شیمی درمانی، ایمونوتراپی و درمان هدفمند. هر فرد نوعی از درمان را استفاده می‌کند و این روش‌ها همراه‌ با درمان جراحی نیز استفاده می‌شوند

شیمی درمانی: دو نوع شیمی درمانی برای درمان سرطان مثانه وجود دارد. یکی از روش‌‌ها، شیمی درمانی درون مثانه‌ای یا شیمی درمانی موضعی است که معمولا توسط متخصص ارولوژی انجام می‌شود. داروی شیمی درمانی به وسیله‌ی کاتتر و از طریق مجرای ادرار به داخل مثانه وارد می‌شود. شیمی درمانی موضعی تنها سلول‌های توموری سطحی را که با داروی مورد استفاده در تماس هستند، از بین می‌برد و نمی‌تواند سلول‌های توموری عمقی در دیواره‌ی مثانه یا سلول‌های متاستازی به اندام‌های دیگر را از بین ببرد. داروهای رایج مورد استفاده در شیمی درمانی درون مثانه‌ای شامل میتومایسین سی (Mitomycin-C)، جمسیتابین (Gemcitabine)، تیوتپا (Thiotepa)، سیس پلاتین (Cisplatin)، دوکسوروبیسین (Doxorubicin) و والروبیسین (Valrubicin) هستند. روش شایع‌تر شیمی درمانی، نوع سیستمیک آن است که علاوه بر سلول‌‌های سرطانی مثانه، سلول‌های متاستازی به دیگر نقاط بدن را نیز از بین می‌برد. داروهای رایج مورد استفاده در شیمی درمانی سیستمیک شامل سیس پلاتین، جمسیتابین، کربوپلاتین و MVAC (که ترکیبی از ۴ دارو است: متوترکسات (Methotrexate)، وینبلاستین (Vinblastine)، دوکسوروبیسین و سیس پلاتین) هستند. معمولا ترکیبی از چند دارو بهتر از یک دارو به تنهایی عمل می‌کند. شیمی درمانی معمولا قبل از عمل جراحی مثانه به کار برده می‌شود تا شانس درمان کامل سرطان بالاتر رود. عوارض جانبی شیمی درمانی به دوز مورد استفاده بستگی دارد و در هر فرد متفاوت است، اما می‌تواند شامل خستگی، عفونت، تهوع و استفراغ، ریزش مو، از دست دادن اشتها و اسهال باشد. این عوارض پس از درمان به پایان می‌رسند.

پرتو درمانی: شامل استفاده از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. پزشک متخصص پرتو درمانی سرطان، متخصص رادیولوژیست انکولوژیست نامیده می‌شود. پرتو درمانی در ترکیب با شیمی درمانی برای درمان سرطان مثانه در موارد زیر استفاده می‌شود:

عوارض جانبی پرتودرمانی شامل:

خستگی، واکنش خفیف پوستی ، کاهش حرکات روده‌ای ، تحریک مثانه

نیاز به دفع ادرار در طول دوره‌ی درمان ، خونریزی از مثانه یا راست روده

سرطان بر کیفیت زندگی فرد تاثیرات به‌سزایی دارد لذا درمان‌‌های حمایتی و تسکین دهنده در افراد مبتلا به سرطان از ارکان اساسی درمان می‌باشد. درمان‌های تسکین دهنده به طور گسترده‌ای متفاوت بوده و اغلب شامل دارودرمانی، تغییرات تغذیه‌ای، تکنیک‌های آرام سازی و حمایت‌های روانی هستند.

پیشگیری از سرطان مثانه یا تومور مثانه

اگر چه راه تضمین شده‌ای برای جلوگیری از سرطان مثانه وجود ندارد، اما می‌توانید با رعایت موارد زیر خطر کارسینوم‌‌های مختلف را کاهش دهید.

سیگار کشیدن ممنوع: اگر برای سلامتی خود ارزش قائل هستید، سیگار کشیدن را ترک کنید، علاوه بر این از محل‌‌هایی که ممکن است در معرض دود سیگار قرار بگیرید نیز اجتناب کنید.

هنگام مواجهه با مواد شیمیایی احتیاط کنید: اگر با مواد شیمیایی کار می‌کنید، دستورالعمل‌های ایمنی برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را رعایت کنید.

از میوه‌ها غافل نشوید: رژیم غذایی غنی از انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگی را انتخاب کنید. آنتی اکسیدان‌های موجود در آن‌ها به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک می‌کنند.

نوشیدن آب کافی

غربالگری منظم: در صورت داشتن ریسک فاکتورهایی که در بالا ذکر شد: در مورد ریسک فاکتور‌ها و زمان غربالگری با پزشک خود صحبت کنید.

عود سرطان مثانه: عود به معنای بازگشت سرطان پس از درمان است. بازگشت دوباره‌ی سرطان می‌تواند در همان محل قبلی (عود مجدد در محل)، در نزدیکی محل قبلی (عود منطقه‌ای) و یا در مکان دیگری (عود دوردست یا متاستاز) باشد. بنابراین پس از بهبودی سرطان اولیه، لازم است فرد هر ۳ تا ۶ ماه یکبار جهت غربالگری و معاینه‌ی مثانه به پزشک مراجعه کند. اگر با وجود درمان‌‌های مکرر، این سرطان بازگردد ممکن است سیستکتومی لازم باشد. درمان متاستاز سلول‌های سرطانی نیاز به ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی دارد.

سرطان پروستات در پروستات یک مرد اتفاق می افتد. پروستات غده ای است به اندازه گردو که زیر مثانه قرار دارد و مقداری از مایع منی را تولید می کند. بعد از سرطان پوست رایج ترین نوع سرطان است. این سرطان به آرامی رشد می کند و شاید آسیب جدی وارد نکند. اما بعضی گونه های این سرطان تهاجمی هستند و در صورت مراقبت نکردن به سرعت پخش می شوند.

 نشانه های سرطان پروستات

در اولین مراحل هیچ نشانه ای در مردان مشاهده نمی شود. در مراحل بعدی نشانه ها شامل موارد زیر می شوند:

تکرر ادرار، مخصوصاً هنگام خواب در شب ، مشکل در شروع به ادرار کردن و جلوی ادرار را گرفتن

جریان ضعیف یا با وقفه ادرار ، درد وسوزش هنگام ادرار یا نعوظ ، مشاهده خون در ادرار یا منی

سرطان پیشرفته موجب درد در ناحیه پایین کمر، باسن و بالای ران ها می شود.

 سرطان پروستات یا سرطان متورم وبزرگ شده؟

با افزایش سن، پروستات هم ممکن است بزرگتر شود و به مثانه و مجرای ادرار فشار وارد کند و نشانه هایی شبیه سرطان پروستات به وجود بیاورد که به آن بزرگی خوش خیم پروستات می گویند. این بیماری سرطان نیست و در صورت ناراحت کننده بودن علائم آن، می توان از درمان های موجود استفاده کرد. مسئله سوم که ممکن است موجب مشکلاتی در دفع ادرار شود التهاب پروستات است. این التهاب یا

عفونت ممکن است تب ایجاد کند و در بیشتر موارد با دارو درمان می شود.

عواملی که تحت کنترل شما نیستند

بالا رفتن سن مخصوصاً تا سنین بالای ۵۰ سال ، مهمترین عامل در سرطان پروستات است. بعد از ۷۰ سالگی بیشتر مردان با گونه ای از سرطان پروستات روبرو هستند حتی اگر نشانه بیرونی نداشته باشد. سابقه خانوادگی ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. داشتن برادر یا پدری که سرطان پروستات داشته ریسک ابتلا به این بیماری را دو برابر می کند. آفریقایی-آمریکایی ها بیشتر از همه به این بیماری مبتلا می شوند.

 عواملی که می توانید کنترل کنید

رژیم غذایی نقش مهمی در سرطان پروستات ایجاد می کند، کشورهایی که غذای های آن ها بیشتر گوشت و لبنیات پرچرب است بیشتر با مشکل سرطان پروستات مواجه هستند. دلیل تاثیر این غذاها در ایجاد سرطان مشخص نیست. چربی ها مخصوصاً چربی هایی که همراه گوشت قرمز هستند سطح هورمون مردانه را بالا می برند. این هورمون مانند سوختی برای رشد سلول های سرطانی پروستات عمل می کند. رژیم غذایی که مقادیر کم میوه و سبزیجات در خود دارد هم نقش مهمی دارد.

آیا امکان تشخیص زود هنگام سرطان پروستات وجود دارد؟

تست های غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان وجود دارند اما تست های منظم در هر سنی توصیه نمی شود. ممکن است این تست ها سرطان هایی را بیابند که رشد بسیار کندی دارند و درمان های پزشکی هیچ سودی نداشته باشند . این درمان ها هم شاید اثرات جانبی خطرناکی داشته باشند. انجمن سرطان آمریکا توصیه می کند با پزشک اورولوژیست خود در مورد تست های غربالگری مشورت کنید. این انجمن توصیه می کند:

مردانی که تحت ریسک متوسط هستند از ۵۰ سالگی این تست ها را انجام دهند

مردانی که تحت ریسک بالا هستند از ۴۵ سالگی این تست ها را انجام دهند. این دسته شامل آمریکایی-آفریقایی هایی می شود که پدر، برادر یا پسر آن ها قبل از سن ۶۵ سالگی دچار این بیماری شده باشد

مردانی که بیشتر از یک نفر از اعضای درجه یک خانواده آن ها در سنین پایین تر دچار این بیماری شده اند از ۴۰ سالگی این تست ها را انجام دهند.

این بحث ادامه دارد. ادامه در بخش دوم خواهد آمد.

.........................................................................................................................................................

ذهن ما باغچه است .... گل در آن باید کاشت.                

برگ در انتهای زوال می افتد...... ومیوه در انتهای   کمال

بنگر چگونه می افتی ، چون برگ زرد یا سیبی سرخ