دعادرمانی و موسیقی درمانی

Music Therapy & prayer therapy

                          دعادرمانی  و موسیقی درمانی

                                            بنام او که همیشه حاضر است.

دکتر حسین جعفری عضوهیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران

دعا کردن از سالیان دور در بین تمام ادیان و مکاتب بشری وجود داشته است به طوری که تمام مکاتب و نسلهای بشری در اموری مانند بیماری و گرفتاری‌ها از آن استفاده می‌کردند اما بعد از انقلاب صنعتی و ورود تکنولوژی به زندگی بشر تا حدی تأثیر دعا کم رنگ دیده شد و تا جایی رسید که تأثیر آن را در سلامتی و مسائل فیزیکی منکر شدند.

اما در سال‌های اخیر دوباره دانشمندان بر این اعتقاد مهر تأیید زده‌اند که تأثیر دعا در سلامتی و بیماری‌ها بسیار زیاد است. به طوری که برای اثبات این ادعا پژوهشگاهها و مراکز خاصی را به خاطر این مسأله تأسیس کرده‌اند.

نکته جالب این است که هرروزه این دانشمندان به دستورات اسلام در رابطه با دعادرمانی و تأثیرات آن مهر تأیید زده و باعث شگفتی بسیاری از صاحب ‌نظران غربی شده‌اند.

تاثیر دعا در درمان بیماری ها و رفع مشکلات روانی همچون اضطراب و افسردگی همواره در ادیان

الهی، تحقیقات بین رشته ای (روان شناسی، پزشکی و دینی) و کلام بزرگان مورد تایید و تاکید قرار

گرفته است، اما اینکه فرایند و مکانیزم اثرگذاری چیست و هنگام دعا چه اتفاقی و چه فعل وانفعالی رخ

می دهد که برون داد آن، درمان بیماری و رفع اضطراب و افسردگی می شود؟! جایش در تحقیقات

موجود خالی است. همه ی افراد هنگامی که با یک آسیب جدی یا بیماری سخت مواجه می شوند، دست به دعا بر می دارند و از تواناترین طبیب هستی، شفا می جویند.امروزه نیز در سراسر جهان شاهد ظهور و توسعه بسیاری از روش های درمانی طب مکمل یک دید کلی نگری نسبت به جسم، ذهن و روح انسان هستیم. این دیدگاه در سال های اخیر از پذیرش بالایی برخوردار گشته و به طور اصول بدون پذیرفتن آن، هر گونه سخن از این نوع درمان ها، بی فایده و ناقص خواهد ماند.

  

اصولا مشیت خداوند بر این قرار گرفته که مردم در این عالم برای رسیدن به مقصود از اسباب و وسایل موجود کمک بگیرند. در حدیث معروف از امام صادق (ع) آمده است: اراده الهی بر این قرار گرفته که همه چیز مطابق اسباب جریان یابد، به همین جهت برای هر چیزی سببی قرار داده است.

 بنابراین بی اعتنایی به عالم اسباب نه تنها توکل نیست، بلکه به معنای بی توجهی به سنت های الهی است و این با روح توکل ناسازگار است.

پس به طور خلاصه، توکل بر خداوند یعنی اعتماد کردن به او و واگذار کردن کار به او و تسلیم اراده او بودن و استقلال ندادن به اسباب و توجه کامل به مسبب الاسباب یعنی خداوند متعال. یعنی در عین استفاده از اسباب

( درمان ) توجه داشته باشیم که اسباب از خود چیزی ندارند و در تأثیر مستقل نمی باشند بلکه تکیه گاه آنها نیز خداوند متعال است.در مورد دعا باید اثبات کنیم که دعا درمان است و همچنین باید اثبات کنیم دعا درمان عام و درمان کل بیماری ها است.

تأثیر دعا را بسیاری از افراد تجربه کرده‌اند، آنهایی که انرژی‌درمانی کار کرده‌اند، می گویند دعا انرژی را زیاد می کند. عده‌ای بر این باور هستند که دعا فعالیت‌های سلول را بیشتر می کند.

دعا موجب افزایش انرژی مثبت و دفع انرژی منفی می شود.   دعا سیستم ایمنی بدن را قوی می‌کند چرا که دعا موجب افزایش انرژی مثبت و دفع انرژی منفی می‌شود, در نتیجه سیستم دفاعی بدن تقویت می شود.

دعا درمانی، یکی از روش های درمان کل نگر است که اثربخشی آن در مورد بیماری های مختلفی نظیر بیماری های قلبی ـ عروقی، روماتوئید آرتریت و ناباروری ثابت شده است. هدف این مطالعه تعیین اثر دعا درمانی روی فریتین و هموگلوبین بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور است. این بیماری در افراد مدیترانه ای و نیز ایران بیش از سایر ملل دیده می شود. تالاسمی ماژور، شدیدترین فرم این بیماری است که در آن فقدان کامل پروتئین بتا در هموگلوبین، منجر به کم خونی تهدید کننده حیات می شود.

 

به طوری که زندگی فرد لزوما به تزریق منظم خون و مراقبت های مکرر پزشکی بستگی دارد از طرف دیگر تزریق مکرر خون که برای درمان این بیماران ضرورت دارد منجر به انباشتگی آهن و افزایش فریتین سرم در این بیماران می شود که باید با درمان شلاتور مناسبی (Chalating agent)  مانند دفروکسامین فریتین سرم زیر 1000 نانوگرم در میلی لیتر نگه داشته شود، سمی نخواهد بود.

این مطالعه آزمایشی روی هفت بیمار که به یک کلینیک مراجعه می کرده اند انجام شده است. این بیماران علاوه بر درمان معمول خود، دعا درمانی را نیز دریافت کرده اند. جهت تحلیل آماری از نرم افزار SPSS استفاده شده است. در این مطالعه 7 بیمار مورد مداخله قرار گرفتند که 6 نفر (85.6 درصد) مونث و یک نفر (14.3 درصد) مذکر بودند.

نخستین بار است که این روش در مورد بیماران تالاسمی به کار گرفته می شود و اثربخشی آن در کاهش فریتین، افزایش هموگلوبین و افرایش فواصل خونگیری بیماران در این مطالعه کوچک نشان داده شده است و برای اثبات این اثر مطالعه کارآزمایی بالینی ضرورت دارد. بنابراین در صورت وجود بستر مساعد جهت انجام چنین پژوهش هایی به صورت گسترده تر، انجام این بررسی بر روی تعداد بیشتری از بیماران و ارزیابی تاثیر این روش روی شاخص های سلامت روان آنها در مرحله بعدی قرار دارد.

دعا از جهت لغوی به معنای کسی را صدا زدن- کسی را خواندن خواندن و حاجت خواستن و استمداد است.

منظور از دعا در اصطلاح، حاجت خواستن و طلب شفا از خداوند است که اعم از بیماری‌ها، دردها و غیره می‌باشد.

لازم به ذکر است که دعا درمانی خواندن دعاهای توصیه شده برای بهبود آلام و بیماری ها، به معنی ترک دارو و درمان و اکتفا به دعا نمی باشد. در احادیث شریف، به مراجعه به طبیب حاذق هنگام لزوم و غلبه بیماری بر بدن و رعایت و اجرای دستورات و مصرف داروهای تجویزی وی تاکید شده است.

کیدا توصیه می شود، برای درمان بیماری ها به پزشک یا متخصص مربوطه (طب رایج یا طب سنتی) مراجعه نموده، توصیه های وی را دقیقا اجرا نمایید.

 

معرفی کتب و مقالات مهم در زمینه دعا درمانی :

کتاب راز اذکار و اسرار قرآن : نویسنده: زهرا سادات اخوت

نسان در هر حال محتاج است و چشم امید به درگاه خداوند متعال دارد زیرا ذات اقدس حق فرموده: اُدعونی، اَستَجِب لَکُم بخوانید مرا، شما را اجابت می­کنم. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: ضعیف ترین مردم کسی است که از دعا نمودن ناتوان باشد. حدیث شریف از معصوم: بهترین عبادت دعاست. دعا سلاح مومن و ستون دین است. سپاس و ستایش فراوان سزاوار کسی است که کلید همه امور بدست اوست و با توکل بر او هر سختی آسان شود.

کتاب قدرت دعای ساده: چگونه درمورد هر چیزی با خداوند گفتگو کنیم؟

نویسنده: جویس مایر

تایمز، جویس مایر، از محبوب‌ترین کتاب‌های خودسازی در جهان محسوب می‌شود که تا به امروز به انسان‌های بسیار زیادی در سراسر دنیا کمک کرده تا بتوانند یاد بگیرند چگونه دعا و با خداوند گفتگو کنند. 

جویس مایر (Joyce Meyer) یکی از برجسته‌ترین معلمان کتاب مقدس در این اثر الهام‌بخش، نیروی خارق‌العاده‌ای را که از طریق عمل ساده دعا به وجود می‌آید، نشان می‌دهد. بسیاری از افراد روزانه به انجام فعالیت‌های مذهبی و دعا و نیایش می‌پردازند بی آنکه از قدرت شگرف آن آگاه باشند. او با بیانی شیرین و خواندنی از اثرات دعا و ارتباط قلبی عمیق با خداوند سخن می‌گوید.

جویس مایر (Joyce Meyer) یکی از برجسته‌ترین معلمان کتاب مقدس در این اثر الهام‌بخش، نیروی خارق‌العاده‌ای را که از طریق عمل ساده دعا به وجود می‌آید، نشان می‌دهد. بسیاری از افراد روزانه به انجام فعالیت‌های مذهبی و دعا و نیایش می‌پردازند بی آنکه از قدرت شگرف آن آگاه باشند. او با بیانی شیرین و خواندنی از اثرات دعا و ارتباط قلبی عمیق با خداوند سخن می‌گوید.

            

کتاب گفتگوهای یک زن با خدا نوشته‌ی ماجوری هولمز، مجموعه‌ای از راز و نیازهای عاشقانه‌ی زنی است که برای کوچک‌ترین داشته‌هایش خدا را سپاس می‌گوید و شکرگزاری‌هایش را در قالب جملاتی دلنشین و زیبا بیان می‌کند. کتاب گفتگوهای یک زن با خدا (A woman's conversations with God)، شیوه عاشقانه زیستن را به شما می‌آموزد. همه شما می‌توانید عاشقانه زندگی کنید، زیرا در ابتدا خداوند عاشق و شما معشوق بوده‌اید

مقاله -1 فرایند مکانیسم تاثیر دعا بر کاهش اضطراب وافسردگی :محمد جواد ولی زاده سال 1401

مقاله – 2  اثر بخشی دعا درمانی بر کاهشعقاید ناکرآمد نوجوانان دارای مشکلات تحصیلی استان کرمانشاه :

روح ا... کرمی بلداجیو همکاران سال1395

مقالله –3بررسی فقهی دعادرمانی برای نازایی : سید عباس موسوی سال 1397

موسیقی درمانی:

موسیقی به عنوان وسیله ارتباطی میتواند عامل ابرازعواطف ونگرشها و احساسات باشد.

مهمترین جنبه ارتباطی موسیقی به خاطر وجه غیر کلامی آن است. موسیقی منعکس کننده محدوده وسیعی ازعواطف انسانی است.
وبه دلیل جهانی بودن وعدم تعلق به گروه خاص میتواند کلیه سدهای فرهنگی وزبانی را در نوردیده وبرای تعامل انسانها تجربه ای مشترک فراهم نماید.
موسیقی واقعیتی سازمان یافته است . رویدادی واقعی که درزمان اتفاق میافتد وتوجه لحظه به لحظه فرد رامی طلبد.
موسیقی درجایی که لغات به تنهایی ناتوان هستند میتواند در ایجاد ارتباط کمک کند. به خاطر ساختار واقعی موسیقی پدیدهای شکل می گیرد که می تواند شنیده شود واحساس گردد .

رشته موسیقی درمانی درحقیقت یکی از شاخه های علوم درمانی است  که دران موسیقی درمانگر از موسیقی وفعالیتهای گوناگون همراه با موسیقی بعنوان ابزار درمانی استفاده میکند واز مدتها پیش مرسوم بوده ولی به شکل علمی در دهه های اخیر مطرح شده است وتحقیقات بسیاری بر روی تاثیرات این شیوه درمانی انجام شده وهنوز هم درحال انجام است.

 

همچنین موسیقی درمانی به عنوان طب مکمل است طب مکمل به طور خلاصه یعنی درمان بدون استفاده از داروهای شیمیایی. امروزه موسیقی درمانی جای خود را درطب مکمل باز نموده است چرا که استفاده از موسیقی موجب آرامش،بهبودمحاسبه ذهنی وکاهش اثرات ذهنی ناشی از استرسهای وارده میشود. موسیقی انسانها رادربرقراری ارتباط ،اتحاد وتطابق توانا میکند.

ازابتدای تاریخ بشر از موسیقی برای شفا استفاده میکردند . درفرهنگ ابتدایی قبایل افریقایی ،فردی به نام شامان رهبر موسیقی ،طبیب وروحانی قبیله از موسیقی برای خروج امراض ازکالبد  بیماران استفاده میکرد.چینی های قدیم تمدن هندو نیز موسیقی را شفا بخش میدانستند .یونانیان نیز ازبرنامه های موزیکال برای تصفیه وپالایش احساسات استفاده میکردند.ورومی ها موسیقی را علاج طاعون ودرمان بیخوابی میدانستند .

ازقرن ۱۷تا نیمه قرن ۱۸موسیقی باحفظ اهمیت خود به عنوان امداد پزشکی برای خانواده های سلطنتی مورد توجه قرار گرفت . نویسندگانی مانند اسپنسر وشکسپیر نیز کوشیدند تا دراین دوران جایگاه علمی وپذیرفته ای از موسیقی در درمان اسیب های روانی و…ایجاد کنند درطول قرن ۱۹استفاده ازموسیقی دربرنامه های آموزشی نابینایان وناشنوایان امریکا افزایش یافت.

درقرن ۲۰ به علت کاربرد موسیقی دردرمان، زمینه ایجاد حرفه (موسیقی درمانی) مهیا شد واستفاده درمانی از موسیقی به خصوص در حرفه روانپزشکی گسترش یافت.

اولین انجمن موسیقی درمانی دردنیا،انجمن ملی موسیقی درمانی  امریکااست که درسال ۱۹۵۰ تاسیس شد .درسال ۱۹۷۱نیزانجمن موسیقی درمانی امریکا تشکیل شد وبه موازات آن سومین مرکز مهم موسیقی درمانی (انجمن موسیقی درمانی کانادا)درسال ۱۹۷۴ شکل گرفت .دوانجمن موسیقی درمانی امریکا درسال ۱۹۹۸ بایکدیگر متحد شدند وسازمان واحدی را تشکیل دادند.

نخستین حرکت ملی و عمومی درکشور تاسیس انجمن موسیقی درمانی ایران (۱۳۸۰) با حضور اساتید برجسته کشور بود.هدف اصلی معرفی دانش موسیقی درمانی درسطح کشوروارائه خدمات اموزشی ودرمانی است.

انجمن حرفه ای موسیقی درمانگران :ابزاروشبکه های ارتباطی برای ایجاد رابطه متقابل بین بیمار ودرمانگر از راه موسیقی ونشانه های موسیقیایی تعریف میکنند که میتوانند هم دروضعیت بیمار وهم درشیوه درمان تغییراتی ایجاد کنند.

موسیقی درمانگر:متخصص وآموزش دیده رشته موسیقی درمانی است که دروس مرتبط با موسیقی ، روانشناسی وعلوم رفتاری را مطالعه نموده ودر این زمینه تجربه های علمی وکاربردی مناسب را فراگرفته است.

موسیقی درمانگر فرد تعلیم دیده ای است که به فعالیت های موزیکی نظام میبخشد وتلاش می کند تابامراجعین ارتباط درمانی پیداکند

این ارتباط مهمترین شاخص فعالیت موزیک تراپیست است .

موزیک تراپیست برای اینکه برنامه های درمانی وروشهای موثر برای درمانجویان ایجاد کند باید برنامه ریزی دقیقی را بکار گیرد.

 

مزایای موسیقی درمانی

اثرات جسمانی:ساختارفیزیولوژی مغز در پاسخ به موسیقی تغییر میکند مثلا  فشار خون و ضربان قلب بستگی به نوع موسیقی دارد .همچنین موسیقی تنش ماهیچه ها را تسکین میدهد و مهارت های حرکتی را بهبود می بخشد .

باعث افزایش آندرفین و کاهش هورمونهای استرس می شود .

مطالعه ای که در سال ۱۹۹۳ در دانشگاه میشیگان انجام گرفت نشان داد که حتی ۱۵ دقیقه گوش دادن به موسیقی اثرات مثبتی بر روی فرد میگذارد.

اثرات روانی  : با توجه به نوع صدا ،موسیقی میتواند به آرامش فرد کمک کند مثلا باعث افزایش یادگیری و حافظه میشود اثرات موسیقی بر روی بچه ها یی که ناتوانی یادگیری داشتند ،به اثبات رسیده و به طور جزیی باعث افزایش تمرکز میشود.مطالعه ای که بر روی دانشجویان انجام شد نشان داد که آنها وقتی به آهنگ کلاسیک گوش میدهند مسایل ریاضی شان را بهتر انجام میدهند.

همچنین اثر بخشی موسیقی بر عاطفه انسان شناخته شده است .مثلا بر روی خواب بچه ها .

چرا موسیقی به عنوان روش درمانی مفید است

گاستن یکی از پایه گذاران اولیه موسیقی درمانی به این واقعیت تاکید می کند که موسیقی یک رفتار انسانی است ونه فقط برای اینکه انسان آن راخلق میکند بلکه برای اینکه ارتباط خود رابا آن می آ فریند.گاستن سه اصل که ریشه اولیه استفاده از موسیقی است، را چنین برشمرده :

– ایجاد یا تجدید روابط بین فردی

– رشد احساس ارزشمندی درحین شکوفایی

– استفاده از پتانسیل ریتم درکسب نیرو ونظم

از نظر گاستن موسیقی ،رویدادی واقعی که درزمان اتفاق می افتد وتوجه لحظه به لحظه فرد را می طلبد درموسیقی خصوصیات ذاتی معینی وجود داردکه موجب طلب – اجازه – تحریک وبرانگیختن رفتارهای خاصی می شود. نظم وساختارموجود درموسیقی خصوصا در ریتم آن می تواند درتشکل درک شخصی از جهان کمک کند .

چون موسیقی دارای خاصیتی مثبت ولذت بخش است به خاطر نیروی ارتباطی آن غالبا میتواند انگیزشهایی را فراهم کند که باعث پیوستن به گروه وارتباط با دیگران شود.

کاربرد موسیقی درمانی

مواردی از بیماریهایی که توسط موسیقی درمانی ،درمان میشوند :

الف ).بیماریهای جسمی خطرناک (درد ساده تا بیماریهای مزمن قلبی ،کلیوی وتنفسی )

ب). بیماریهایی که رو به مرگ می باشند وبرای آنها امیدی نیست(ایدزوسرطان )

ج).انواع اختلالات روانی (اضطراب ،افسردگی ،هراس،اسکیزوفرنی )

د).اختلالات رفتاری درکودکان (بیش فعالی ،کمبود توجه )

ه).معلولان ذهنی ،عقب ماندگان ذهنی ،نابینایان ،ناشنوایان ،افرادی که مشکل گفتاری دارند.

این موارد تنها بخشی از بیماریهایی است که موسیقی درمانی برای آنها کاربرد دارد. چیزی که مهم تلقی میشود این است که تا چه اندازه شخص به موسیقی وتاثیر ان در درمان بیماریش اعتقاد دارد .

 

موسیقی درمانی برای افراد نابینا ، ناشنوایان افراد عقب مانده ذهنی و افرای که اختلالات رفتااری با دیگران را دارن. با شیوه هایی که خاص که افراد متخصص درآن مهارت دارند موثر میباشد