بیماری های روانی متعاقب کرونا

                                        بیماری های روانی متعاقب کرونا

به نام آنکه که قلم در کف انسان نهاد             و  بر حرمت آن قسم یاد کرد

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی

بیماری های جسمی ناشی از ابتلا به ویروس کووید 19 از یک طرف و اختلالات روحی و روانی ناشی از آن اعم از ترس و استرس، وسواس فکری و عملی از سوی دیگر، جملگی آثار پیامد انتشار این بیماری خطرناک در بین مردم است.

بیماری های روانی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که با تأثیر بر تفکر و رفتار،  باعث ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا یا ایجاد ناتوانی در وی می‌شود. علت بیماری‌های روانی به خوبی شناخته شده نیست ولی آنچه مسلم است این است که عوامل ژنتیک،  استرس‌های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن‌ها مؤثر است.  افسردگی،  اضطراب،  وسواس،  اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنیا از جمله این اختلالات هستند.

علم روانشناسی دلایل بسیاری را برای بروی انواع بیماری روانی بیان کرده ‌است اما هر نوع بیماری روانی برآیند عوامل محیطی، خانوادگی،  ژنتیک و در نهایت خواست و اراده فرد است و  در این بین آموزش‌هایی که فرد در طی زندگی خود از طریق خانواده، دوستان، مدرسه، محیط کار دیده‌است، نقش فوق‌العاده‌ای بر شکل‌گیری اختلالات روانی وی دارد.

اکنون که ویروس کرونا دامنگیر بشیریت شده است، بیشترین آسیب روحی و روانی خود را به ساکنان کلان‌شهرها وارد کرده است چرا که کلان شهرها به لحاظ تعداد جمعیت نسبت به شهرهای حاشیه‌ای و روستاها بسیار بیشتر در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های روحی روانی هستند.

اختلال عقب ماندگی ذهنی، یادگیری، رشد، کمبود توجه، تغذیه ای در دوران کودکی یا بزرگسالی، اختلال تیک حرکتی، ارتباطی، اختلال شیرخوارگی، اضطراب جدایی، فراموشی، اختلال مصرف مواد، ‌ اسکیزوفرنی، اختلال خلقی اعم از افسردگی و یا دو قطبی، اضطرابی، اختلال جسمانی، ‌ ساختگی، اختلال هویت جسمی و جنسی، کنترل تکانه، اختلال انطباقی و شخصیتی، از عمده علائم اختلالات روانی به شمار می رود که به گفته روانشناسان چنانچه هر فردی دارای یک از این ویژگی ها باشد، بیمار تلقی شده و باید برای کاهش یا رفع آن اقدام کند. 

پس از کرونا شاهد موجی از بیماری‌های روحی از جمله افسردگی، اختلال شخصیت، بروز خشونت و حتی انتقام گیری‌های کورکورانه افراد از یکدیگر خواهیم بود.

ماه ها از شیوع کرونا در کشور می گذرد. از شدت این پاندمی نه تنها کم نشده بلکه امروز مردم با موج چهارم و پنجم این بیماری منحوس دست و پنجه نرم می کنند. در این میان کرونا با موج سواری بر ترس و ضعف برخی از بیماران و افراد مبتلا آنها را به کام مرگ می کشاند.

حال با ورود به دوره دیگری از این بیماری، خیلی از مردم خطر ابتلا و مرگ ناشی از کرونا را پشت در خانه هایشان احساس می کنند.

دوباره همه چیز به حالت آماده باش روزهای نخست این بیماری برگشته است. ترس از ابتلا و عواقب بیماری باعث شده تا حتی آنهایی هم که کرونا را جدی نمی گرفتند امروز با دو سه ماسک بر روی چهره هایشان در خیابان ها و اماکن عمومی تردد کنند.

این درحالی است فشارهای اقتصادی ناشی از دوران قرنطینه، خانه نشینی های مکرر، عدم تعامل با دوستان و آشنایان، استرس ها و اضطراب های ابتلا به این بیماری، از دست دادن  شغل و از رونق افتادن کسب و کار،  عدم دسترسی به واکسن و... باعث شده  خیلی از مردم جوامع مختلف و به ویژه کشورمان احساس امنیت نکنند و در ادامه دچار و درگیر بیماری های روحی و روانی در آینده شوند.

بر اساس آمار رسمی کشورها ویروس کرونا تاکنون حدود ۱۴۶ میلیون نفر را در دنیا به طور قطعی مبتلا کرده و حدود سه میلیون نفر نیز بر اثر بیماری کووید۱۹ جان خود را از دست داده‌اند.

ویروس کرونا با دست آلوده یا عطسه، سرفه و حتی قطرات تنفسی از طریق دهان، بینی و چشم به افراد منتقل می‌شود. تنگی نفس، خستگی و بدن درد، اختلال در بویایی و چشایی و مشکلات گوارشی از جمله علائم بیماری کووید ۱۹ است. بیش از ۸۰ درصد مبتلایان به ویروس نیز دچار بیماری خفیف می‌شوند.

جهش ویروس کرونا در انگلستان، بزریل، هندوستان و آفریقا که موجب افزایش سرایت، بیماری‌زایی و مرگ و میر آن شده، نگرانی‌های جدیدی را در جهان به وجود آورده است.

واکنش روانی به این بیماری و تبعاتش در چنین افرادی می‌تواند موجب بروز بیماری‌های سایکوسوماتیک (بیماری‌های روان‌تنی) شود. این دسته از بیماری‌ها با تظاهراتی شبیه کرونا همراه هستند که موجب اضطراب و ترس مضاعف در مبتلایان به اختلالات روان‌تنی می‌شود.

خانواده کرونا ویروس و کووید ۱۹ به دستگاه اعصاب تمایل دارند و به ‌راحتی از طریق مخاط بویایی و سپس عصب بویایی وارد مغز می‌شوند. در بسیاری از موارد، رد پای ویروس کرونا در افراد بی‌علامت در عصب بویایی و مخاط بویایی پیدا شده است. به ‌بیان‌دیگر در مراحل ابتدایی ابتلا به کووید، ویروس می‌تواند مغز را درگیر کند. عارضه‌هایی هم که می‌تواند در سیستم عصبی ایجاد کند یا به‌صورت آسیب مستقیم به سلول‌های عصبی است یا به خاطر واکنش ایمنی که ایجاد می‌کند می‌تواند دستگاه اعصاب را تحت تأثیر خود قرار دهد

مردی ۴۹ ساله که حدود ۱۴ ماه درگیری با ویروس کووید-۱۹ را پشت سر گذاشته و زندگی بسیار سختی را تجربه می‎‌کرد به زندگی خود پایان داد.

مشکلاتی که پس از آلودگی با کووید به‌صورت شایع‌تر دیده می‌شود، شامل بیماری‌های شناختی و روان‌پزشکی است که برخی ناشی از خود بیماری است. چون هر بیماری شدید و حادی می‌تواند مشکلات شناختی و روان‌پزشکی ایجاد کند. به‌اصطلاح می‌گوییم بعد از هر بیماری شدید ممکن است استرسی رخ بدهد. به‌ بیان‌دیگر، ویروس کرونا می‌تواند مستقیما دستگاه عصبی مرکزی را درگیر کند و بیماری‌های شناختی دهد. این اختلالات شامل موارد مختلفی ازجمله اختلال تمرکز، رفتارهایی مثل خشم کنترل‌نشده، اختلالات اضطرابی براثر ویروس یا عدم اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود. همچنین ممکن است بیمار دچار اختلال حافظه براثر درگیری برخی قسمت‌های مغز شود.

درمان بیماری‌های روان‌تنی از روش‌های کاهش اضطراب از طریق صحبت کردن اعضای خانواده و درنهایت روان‌درمانگرها شروع می‌شود. در موارد شدید به درمان دارویی ضد اضطراب و افسردگی نیاز است. البته ابتدا باید از این‌که عوارض مربوط به بیماری جسمی نیست، مطمئن شد.

کرونا چه تاثیری روی روح و روان‌تان می‌گذارد؟

یک مطالعه جدید روی پرونده‌های الکترونیکی سلامت ۶۹ میلیون نفر نشان داد که عفونت کووید-۱۹، خطر ابتلا به اختلالات روانی، زوال عقل یا بی‌خوابی را افزایش می‌دهد. همچین این مطالعه نشان داد افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی، ۶۵ درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به ویروس بودند.

تا همین اواخر پیامدهای روانی بیماری کرونا مشخص نبود اما یک مطالعه جدید روی پرونده‌های الکترونیکی سلامت ۶۹ میلیون نفر نشان داد که عفونت کووید-۱۹، خطر ابتلا به اختلالات روانی، زوال عقل یا بی‌خوابی را افزایش می‌دهد. همچین این مطالعه نشان داد افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی، ۶۵ درصد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به ویروس بودند. ناگفته نماند که این مسئله می‌تواند مربوط به عوامل رفتاری، سبک زندگی (مانند استعمال الکل یا سیگار و…)، التهاب یا داروهای روانپزشکی باشد. این اولین مطالعه‌ای است به‌صورت گسترده‌ انجام شد و نشانگر تأثیرات روان‌شناختی کرونا بر روی مبتلایان بود.

علائم افسردگی کرونایی

ممکن است در صورت ابتلا به کرونا یا به دلیل شرایط زندگی، احساس خستگی یا استرس و غم کنید. با این حال اگر پس از مشورت با پزشک متوجه شدید که درگیر افسردگی یا اضطراب شده‌اید، فراموش نکنید که ابزارهای غربالگری تشخیصی نیستند. افراد مبتلا به علائم جسمی ویروس کووید-۱۹، اغلب از نظر افسردگی مثبت هستند زیرا اکثر علائم عفونت با علائم افسردگی همپوشانی دارد. به عنوان مثال خواب ناکافی، اختلال در تمرکز و کاهش اشتها ممکن است به دلیل همین بیماری باشد نه افسردگی.

اقداماتی وجود دارند که در کاهش پیامدهای روانی ناشی از کرونا مؤثرند، از جمله:

۱) واکسن

تزریق واکسن علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن به شما کمک می‌کند از افسردگی به وجود آمده بر اثر ابتلا به کرونا رهایی یابید.

۲) استفاده از ماسک و حفظ فاصله‌ فیزیکی

در شرایط پیش‌آمده باید ارتباط‌های آنلاین را جایگزین ملاقات چهره به چهره کرد تا از خطر ابتلا به کرونا و درگیری با اختلالات روانی و خلقی ناشی از این ویروس در امان ماند.

۳) تحرک و فعالیت جسمانی

علاوه بر مصرف داروها، فعالیت‌های بدنی مانند مدیتیشن می‌تواند بر روی سلامت حافظه و قلب تاثیرگذار باشد و به بهبود خلق‌وخو و کاهش اضطراب هم کمک کند.

۴) کاهش مصرف داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش

استفاده کوتاه‌مدت از این داروها می‌تواند به سرعت برایتان عادت شود و منجر به اعتیاد به دارو، وابستگی و اضطراب برگشتی شود.

۵) کنترل میزان کافئین مصرفی

مصرف بیش‌ از حد کافئین می‌تواند باعث تشدید اضطراب و مشکلات خواب شود.

    

                                               افسرده شدن بیماران در اثر کرونا

راههای بهبودی سلامت روان در کرونا

مفهوم ارتقای سلامت روان، لزوم توجه به سلامت روان در بحران کرونا، سلامت دستگاه گوارش و سلامت روان، اهمیت تنظیم قندخون، لزوم مصرف روی آهن و ویتامین D ‌و رژیم غذایی مفید لازم است.

بهداشت روان به مفهوم تأمین و ارتقا سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء و درمان مناسب بیماری‌های روانی و توانبخشی بیماران روانی است، بیماری‌های قلبی و عروقی میزان مرگ و میر زود هنگام بالاتر و بیماری‌های روانی سال‌های توأم با ناتوانی شدیدی را موجب می‌شوند.

یماری‌های روانی یکی از بیماری‌های شایع در عصر کنونی است، سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند این افراد نیازمندترین انسان‌ها هستند و در برنامه‌های توسعه اجتماعی اقتصادی کشورهای جهان سوم، بهداشت در پایین‌ترین اولویت‌ها قرار دارد. نکته قابل توجه این است که اکثر این موارد در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود، جایی که شیوع این بیماری‌ها در حال افزایش و مراقبت و درمان آنها امری مشکل به حساب می‌آید.

ارتقا و افزایش سلامت روان در محل کار بسیار حیاتی است، طبق بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت WHO، کار کردن می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روی سلامت روانی mental health داشته باشد اما محیط‌های کاری منفی می‌توانند باعث مشکلاتی بر روی جسم و هم روان فرد بشوند.

توجه به سلامت روان در بحران کرونا

در سال ۲۰۱۹ ویروسی با نام کووید- ۱۹ در چین شناسایی شد و به سرعت در تمام جهان گسترش یافت، گسترش این ویروس به دلیل سرعت انتقال بالای آن، طی کمتر از چند ماه باعث ایجاد یک وضعیت اورژانسی در بهداشت جهانی در سراسر کشورهای جهان شد. با توجه به انتشار ویروس کرونا و اجرای سیاست قرنطینه، پیامدهای منفی روانشناختی در سطح جامعه ایجاد شده است.

یکی از مهمترین تبعات همه‌گیری کرونا علاوه بر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی و مرگ و میر بالای آن، عوارض روانشناختی است، به گونه‌ای که در گروه‌های مختلف جامعه باعث افزایش استرس، اضطراب و ترس شده است.

یافته‌ها نشان داد که عدم قطعیت و پیش بینی ناپذیری شیوع پاندمی بیماری عفونی، ترس از بیماری، ترس از مرگ، انتشار اخبار غلط و شایعات و تداخل در فعالیت‌های روزمره، مقررات منع یا محدودیت سفر و عبور و مرور، کاهش روابط اجتماعی، بروز مشکلات شغلی و مالی، پتانسیل بالایی برای ترس روانی از سرایت بیماری دارد و سلامت روان افراد جامعه را تهدید می‌کند و اغلب منجر به بسیاری از مشکلات روحی و روانی می‌شود.

نتایج نشان داد ه که شیوع بیماری کووید- ۱۹ اثرات منفی بسیاری را بر مؤلفه‌های روانشناختی جامعه تحمیل کرده است و پیشنهاد می‌شود مداخلات روانشناختی به منظور بهبود سلامت روانی برای کاهش پیامدهای روانشناختی شیوع این بیماری انجام شود.

سلامت دستگاه گوارش و سلامت روان

جالب است بدانید که دستگاه گوارش دارای تعداد زیادی سلول عصبی می‌باشد به طوری که به آن مغز دوم نیز می‌گویند. همان طور که عوامل روحی و روانی زمان انتقال مواد در لوله گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند. باکتری‌هایی که در لوله گوارش نیز زندگی می‌کنند به وسیله مواد تولیدیشان 

می‌توانند بر عملکرد مغز و رفتار اثر بگذارند.عفونت‌های دستگاه گوارش همراه با میکروارگانیسم‌های مضر می‌توانند با افزایش نفوذپذیری غشای دستگاه گوارش به عوامل بیماری‌زا عملکرد مغز را تخت تأثیر قرار دهند، بنابراین مصرف پرو بیوتیک‌ها و پربیوتیک‌ها جهت تأمین سلامت دستگاه گوارش و سیستم عصبی می‌تواند مفید واقع شود.

نقش تغذیه در سلامت روان

تغذیه بر سلامت روان و عملکرد سلول‌های عصبی تأثیر گذار است. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی با بیماری‌های روحی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت، اختلال دو قطبی، سایکوز، فوبیا، اختلال شناختی و مشکلات رفتاری ارتباط دارد. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی مناسب که تأمین کننده نیاز بدن به تمام مواد مغذی باشد در پیشگیری و بهبود بیماری‌های روانی تأثیر گذار است. همچنین کمبود مواد مغذی در بدن بر روی متابولیسم بعضی از داروهای مورد استفاده در بیماری‌های روانی مؤثر است. بنابراین رژیم غذایی مناسب باعث بهبود اثر گذاری داروها نیز می‌گردد. در افراد چاق یا دارای اضافه وزن، کاهش وزن بدن می‌تواند به بهبود سلامت روان کمک نماید.

کاهش و افزایش قند خون نیز بر وضعیت روانی مانند افسردگی و اضطراب تأثیر گذار است. بنابراین حفظ قند خون در سطح نرمال اهمیت دارد. دلیل اینکه بعضی از افراد در مواجهه با استرس، شیرینی مصرف می‌کنند نیز به دلیل تأثیر آن در ایجاد حس آرامش است. بنابراین مصرف میزان کافی غلات کامل (مانند نان سبوس دار و برنج قهوه‌ای) توصیه می‌گردد. دریافت کم کربوهیدرات تأثیر منفی بر حالات روحی دارد.

کمبود ویتامین دی در ابتلاء به افسردگی، اختلالات خلقی و شناختی تأثیر گذار است. سطح مناسب ویتامین دی در بدن جهت درمان افسردگی مفید است. بهترین راه دریافت ویتامین دی تماس با نور آفتاب به میزان حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در روز است. خوردن غذاهایی همچون ماهی‌های چرب، زرده تخم مرغ و غذاهای غنی شده با ویتامین دی مفید است.

مصرف غذاهای دریایی رابطه معکوس با میزان افسردگی و ارتکاب به قتل دارد. روغن ماهی در سیاری از بیماری‌های روانی مانند افسردگی، شیزوفرنی، افسردگی و اختلال دو قطبی مفید است. مصرف ماهی و مکمل امگا ۳ در بهبود عملکرد شناختی و زوال عقلی نقش دارد. به همین دلیل مصرف حداقل ۲ بار در هفته ماهی در بزرگسالان توصیه می‌گردد. در صورتی که فرد دریافت کافی ماهی نداشته باشد نیاز به مصرف مکمل امگا ۳ دارد. بهتر است این مکمل همراه وعده غذایی که حاوی چربی می‌باشند مصرف شود.

رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات تأثیر مثبت بر سلامت روان دارد. داشتن یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای (رژیم حاوی مقادیر زیاد میوه و سبزیجات، همراه با مصرف غلات سبوس دار، حبوبات، ماهی، غذاهای دریایی، مغزها، دانه‌ها، روغن زیتون و مصرف کم‌تر گوشت قرمز و شیرینی‌جات) باعث جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی می‌شود. این نوع رژیم غذایی باعث تأخیر تخریب سلول‌های عصبی نیز می‌شود.

مصرف کورکومین موجود در زردچوبه از سلول‌های عصبی محافظت کرده و منجر به کاهش خطر ابتلاء به آلزایمر و پارکینسون می‌شود و در درمان افسردگی مفید است. مصرف پیاز، زنجبیل، زردچوبه، پونه، رزماری، سیر، سیب، آلبالو، شکلات تلخ، انگور، آب انگور، پرتقال، گریپ فروت و چای (سفید، سبز، سیاه) تأثیر مثبت بر سلامت مغز دارند.

تنظیم قندخون

دریافت قند و مواد کربوهیدراتی ساده اضافی می‌تواند منجر به نوسانات شدید قند خون شود و ناهنجاری‌های روحی و روانی را تشدید کند. هر دو وضعیت افت قند خون و قند خون بالا بر وضعیت روانی مانند افسردگی،

اضطراب و اسکیزوفرنی تأثیرات قابل ملاحظه‌ای می‌گذارد.

افزایش سریع قند خون باعث آزاد شدن ناگهانی انسولین می‌شود و همین منجر به افت سریع قند خون و ورود آن به سلول‌ها می‌شود. جهت جبران این کاهش قند خون بدن هورمون‌هایی مانند اپینفرین و کورتیزول ترشح

می‌کند که هر دو محرک تغییرات رفتاری و احساسی هستند.

هم چنین افزایش مصرف شیرینی هنگام استرس‌های روانی به این دلیل است که انسولین به صورت انتخابی سایر آمینو اسیدها را به درون ماهیچه می‌راند و تریپتوفان بیشتری وارد مغز می‌شود سپس                    سطح سروتونین افزایش یافته و منجر به احساس آرامش می‌شود و به همین دلیل مردم در مواجهه با استرس شیرینی مصرف می‌کنند.                                                                                                            

از طرف دیگر مصرف کافی از کربوهیدرات‌های پیچیده جز مهم رژیم غذایی می‌باشد. زیرا رژیم کم کربوهیدرات نیز اثرات منفی بر حالات روحی می‌گذارد. دریافت پروتئین بیشتر به همراه چربی‌های سالم می‌تواند باعث ثبات در قند خون و تغییرات قابل توجه احساسی شود که به دلیلی ایجاد تعادل بین درشت مغذی‌ها می‌باشد.

روی

کمبود روی ممکن است بر آلزایمر، افسردگی و از دست دادن عملکرد شناختی در اثر بالا رفتن سن دخیل باشد، همچنین روی ممکن است در تنظیم تولید دوپامین در مغز نیز نقش داشته باشد. روی از طریق که منجر به کاهش علائم افسردگی می‌شود کاهش باز جذب دوپامین به وسیله اتصال به گیرنده‌های دوپامین، افزایش تبدیل هورمون تیروئیدی T۴ به T۳ و ارتقا عملکرد انتقال دهنده عصبی تحریکی می‌تواند منجر به کاهش افسردگی شود.

آهن

کمبود آهن منجر به میلینه شدن ضعیف مغز و اختلال در متابولیسم مونو آمین‌ها می‌شود. این تغییرات نه تنها باعث نقصان حافظه توانایی یادگیری و مهارت‌های حرکتی می‌شود بلکه بر مشکلات روحی و روانی نیز اثر می‌گذارد. آنمی فقر آهن در کودکان با افزایش چشمگیر خطر ابتلاء به اختلالات روانی مانند ADHD، اوتیسم بیماری‌های روحی و اختلالات حرکتی در ارتباط است.

ویتامین D

ویتامین D صدها ژن را در انسان تحت تأثیر قرار داده و ماده مغذی مهمی برای سلامت مغز و نیز سلامت استخوان و اسکلت بدن محسوب می‌شود. بهترین منبع ویتامین D مواجهه با نور خورشید، غذاهایی نظیر ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ، و غذاهای غنی شده مانند شیر گاو، شیر سویا و یا سایر شیرها و غلات هستند.

مواجهه کافی با آفتاب و یا دریافت ویتامین D۳ می‌تواند به حفظ سلامت روان کمک کند. افراد زرده تخم مرغ، ماهی‌های چرب و غذاهای غنی شده به مقادیر کافی که RDA ویتامین D آنها تأمین کند مصرف نمی‌کنند. بنابراین توصیه به مصرف مکمل یا اطمینان از مصرف منظم غذاهای غنی شده ضروری است. کمبود ویتامین D با بروز اختلالات خلقی، اختلالات شناختی و نیز افزایش خطر افسردگی مینور و ماژور در بزرگسالان است.

……………………………………………………………………………………………………………….

بیدارشو                                  زندگی کوچه سبزی ست                 میان دل و دشت

                  که در ان نیست                                  به جز عشق وگذشت

زندگی مزرعه خوبی هاست                                     زندگی راه رسیدن به خدا ست