یک سوال خیلی مهم : چرا این همه سرطان؟

پاسخ را با مطالعه این مقاله دریافت نمایید .

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی و سم شناسی

اللهم اخرجنی من   ظللمات اوهم و اکرمنی بنورالفهم                     اللهم افتح علینا خزائن  علومک برحمتک یا ارحم الراحمین

پروردگارا خارج کن مرا از تاریکی های فکر و گرامی بدار به نور فهم    پروردگارا بگشای برما درهای رحمت را

بگستر گنج های دانش را به امید رحمت                             تو ای  مهربان ترین مهربانان

کارشناسان و محققین اعلام میدارند که مهم ترین عوامل مرگ در جهان فعلی موارد زیر است:

1-   تصادفات و حوادث رانندگی

2-  سرطان ها

3-    بیماری های قلبی و عروقی

4-   مصرف داروهای زیاد و نا بجا

در این مقاله  مورد شماره 2 مورد بحث قرار می گیرد.

سازمان های جهانی از جمله سازمان جهانی بهداشت ( WHO ) و انجمن بین المللی شیمیدان ها (IARC  ) ،آژانس بین المللی محیط زیست EPA))و غیره

پارامتر های زیر را در بروز سرطان موثر دانسته اند:

                       

-       رادیکال های آزاد یا Free Radicals

-       نیترات و نیتریت ( به ویژه نیترات)

-       فست فود ها ، سوسیس ، کالباس ، خیار شور ، تنقلات و آجیل و سایر غذاها و سبزیجات  حاوی نیترات

-       حشره کش ها (ارگانو فسفره ها، نیکوتین ،بنزن و سایر حلال های آلی

-       آلاینده های محیطی PCBs (Poly Chlorine Biphenyls)، PVC و مواد پلاستیکی)

-       گازهای شیمیایی صنعتی ( گاز کلر ، دی اکسید گوگرد و مونوکسید گوگرد و ...)

-       امواج الکترومغناطیس با فرکانس  های بالا از جمله موبایل ، مایکروفر

-       استفاده بیش از حد از کامپیوتر  و وارد شدن به فضاهای مجازی

-       مواجه شدن با فلزات سنگین ( Heavy Metals )

-       هوای آلوده

-       سموم و داروهای خطرناک

 

رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی با پوسته الکترونی ناقص هستند که در همه جا، هوایی که تنفس می‌کنیم، در موادی که در اطراف ما هستند و در داخل بدن ما وجود دارند و می‌توانند با تخریب سلول‌های بدن و انتشار مواد سمی به بافت‌های

طراف خود خسارات جبران ناپذیری به بدن وارد می‌کنند.

به زبان ساده، رادیکال‌های آزاد یعنی مولکول یا اتم‌های ناپایداری که یک الکترون جفت نشده داشته باشند.

رادیکال‌های آزاد در اثر شکستگی یک پیوند از یک مولکول پایدار ایجاد می‌شوند. همین ویژگی باعث افزایش واکنش‌های

شیمیایی آنها می‌شود. در انسان مهم‌ترین رادیکال آزاد اکسیژن است. مولکول اکسیژن در معرض تشعشعاتمختلف، استرس، دودهای ناشی از استعمال دخانیات و ... با گرفتن یک الکترون از دیگر مولکول‌ها، دست به کار تخریب دیگر مولکول‌ها، سلول‌ها و  DNA می‌شود.

حاصل فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن انواع سرطان، دیابت، نارسایی‌های قلبی، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی،

پیری زودرس، آسیب‌های چشمی و در کل ضعف سیستم ایمنی بدن است.

در هر جا که نامی از رادیکال‌های آزاد به میان می‌آید، آنتی اکسیدان‌ها به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با آنها و بازسازی سلول‌های تخریب شده مطرح می‌شوند. زیرا آنتی اکسیدان‌ها باعث از بین بردن رادیکال‌های آزاد و افزایش ایمنی بدن در

مقابل انواع بیماری‌ها می‌شوند.

مصرف مناسب و به مقدار کافی ویتامین‌های E و C و مواد ضد اکسیداسیون که به فراوانی در میوه‌ها و سبزیجات و غذاهایی مانند انگور بنفش، انار، هندوانه، کیوی، هلو،زردآلو، طالبی، توت‌ها، کلم، کلم بروکلی، کدو، اسفناج، گوجه فرنگی، سیر، فلفل سبز، گوشت قرمز، تخم مرغ، حبوبات و آجیل‌ها و ... یافت می‌شوند، یکی از مناسب‌ترین شیوه‌های

مبارزه با رادیکال‌های آزاد است.

-      نیترات و نیتریت ( به ویژه نیترات)

فاضلاب های شهری، صنعتی، مواد دفعی حیوانی وگیاهی در شهرهای بزرگ که دارای نیتروژن آلی هستند به خاک دفع می شوند. دراثر فعالیت میکروارگانیزم های خاک نیتروژن آلی به یون مثبت آمونیوم NH4)) تبدیل شده که به این پدیده Ammonifcationگفته می شود. خاک توانائی نگهداری این ترکیب رادر خود دارد اما به مرور طی پدیده دیگری به نام Nitrificationبخشی از یون آمونیوم ابتدا به نیتریت(NO2) وسپس به نیترات تبدیل می شود لایه سطحی خاک قادر به حفظ ونگهداری این دو ترکیب نبوده ودر نتیجه نیتروت ونیترات به آبها ی زیر زمینی راه می یابند. 

ازآن جائی که نیتراتدرآببهصورتمحلولوجوددارد روش های معمول تصفیه آب قادر به حذف آن نیستند ازاین‌رو نیاز به آن دسته ازروش های تصفیه پیشرفته می باشد که قادر به کاهش آلاینده های محلول هستند. از سوی دیگر چرخه نیترات سازی در شهرها یی که دفع نادرست فاضلاب ازطریق چاههای جذبی انجام میشودهمچنان ادامه داردومشکل تولیدپیوسته نیترات و انتشارآن به آبهای زیرزمینی راسبب میگردد.

- فست فود ها ، سوسیس ، کالباس ، خیار شور ، تنقلات و آجیل

این مواد حاوی نیترات هستند وذا در بده به نیتریک اکساید که یک رادیکال آزاد قویست مبدل میشود.

هر ماده غذایی حاوی نیترات  ،داروی نیتراته  و آب حاوی نیترات در بدن  رادیکال آزاد NOتولید نموده که بسیار خطرناک سرطانزا ، عامل پیری Aging)) می باشد. در جوامعی که گوشت خوک را مصرف می نمایند بعلت وجود نیترات زیاد در آن  چین وچروک ها  در بدن آنها زیاد وپیری زودرس  را در انتظار باید داشته باشند. رادیکال آزاد NO عامل Aging (پیری) است.       کسانی که فراورده های پروتئینی(مواد گوشتی) زیاد مصرف مینمایند زود پیر میشوند.

               نیتریک اکساید دارای الکترون منفرد  ویک رادیکال آزاد  خطرناک است.

- حشره کش ها ، بنزن و سایر حلال های آلی

 حشره کشها بسیار درچربی محلول هستند. یک گروه مهم از آنها ترکیبات ارگانو فسفره ها میباشد که هسته مرکزی آنها فسفر که در اطراف آن 2بنیان آلی ،اتم اکسیژن یا گوگرد با پیوند مضاعف واتم هالوژن قرار دارد.طرفی که هالوژن میباشد بسیار مهم است .مالاتیون، پاراتیون، سومان، سارین و تابون از مهمترین ارگانو فسفره‌ها هستند که در سم پاشی بکار

میروند.

متاسفانه در جنگ‌های شیمیایی گذشته و دوران کنونی در بعد کلان ازاین مواد استفاده شده واساس کیمو تروریسم را تشکیل داده است. ایران ما مهمترین قربانی کیموتروریسم بوده که تقریبا" در جنگ تحمیلی قربانیان شیمیایی با این مواد 400000 نفر هستند. متاسفانه خانواده های ایرانی از این نوع مواد برای کشتن حشرات در منزل استفاده می نمایند .معمولا" درو پنجره ها را بسته واسپری این مواد را مورد استفاده قرار میدهند وبدینسان افراد شیمیایی و متعاقبآبه  سرطان ریه مبتلا می گردند.

DDTنیز در رده حشره کش‌ها بوده بعضی مطالعات حاکی از آنست که متابولیت آن ( DDE) سرطان مغز و پروستات میدهد. بعضی از مطالعات حیوانی تومور و اختلال در سیستم هورمونی را نشان داده است.

Nicotine

نیکوتین یک ترکیب آلی نیتروژن‌دار است که بیش تر در گیاهانی مانند تنباکو و در اندازه‌های کم تر در گوجه‌فرنگی و... یافت می‌شود. ۰٫۳ تا ۵ درصد گیاه خشک تنباکو را نیکوتین می‌سازد و یک زهر اثرگذار بر سامانه عصبی است که در بسیاری از حشره‌کش‌ها به کار می‌رود.

نیکوتین تقریباً روی تمامی سیستم‌های عصبی و غددی بدن موثر است. 15 تا 30 ثانیه بعد از مصرف سیگار، نیکوتین حتی تا انگشت شست پا نیز می‌رسد. از دیگر آثار نیکوتین می‌توان به بالا رفتن چربی خون و افزایش چسبندگی پلاکت‌ها (ایجاد لخته خونی) اشاره کرد. همچنین این ماده با تاثیر بر روی هورمون‌های جنسی مانند استروژن، سبب یائسگی زودرس می‌‌شود.

 

نیکوتین یک آکالویید با عوارض خطرناک که بعضی از مطالعات  سرطانزایی آن را تایید نموده اند.

نیکوتین به سادگی از راه پوست جذب می‌شود و با نظر به حل‌شوندگی آن در آب یکی از راه‌‌های به دست آوردن آن خیساندن تنباکوی تکه شده در آب برای زمان ۱۲ ساعت است.

نیکوتین با تاثیر بر روی لوزالمعده و جلوگیری از ترشح هورمون انسولین، باعث می‌شود تا قند خون بالا رفته و فرد احساس سیری کند. 7 ثانیه پس از استعمال دخانیات، به دلیل عبور آسان آن از سد خونی- مغزی، نیکوتین خود را به مغز می‌رساند.

-آلاینده های  محیطی

1- بنزن (  C6H6  (        

                                             

 بنزن ماده ایست که در بنزین ها وارد می نمایند وبا این کار آنرا بهینه می نمایند. از زمان تحریم که پالایشگاههای ما  بنزین تولید نمودند این ماده سرطانزا را  با بنزین مخلوط نموده اند.

در مسمومیت مزمن سبب دپرسیون مغز استخوان شده در دوز بالاتر انمی آپلاستیک، لکوپنی وترومبو سیتوپنی، لوسمی وانواع لیمفوم میدهد. بنزن سرطان زاست. سلول‌های بنیادی تحت تاثیر بنزن قرار می‌گیرند. مطالعات اخیر نشان داده که در اثرppm 2 بنزن لوسمی رخ میدهد.

2-آزبست   AZBAST

مهمترین بیماری‌های ناشی از استنشاق آزبست:

سرطان ریه ، سرطان حنجره و  : سرطان های لوله گوارش

آزبست نام گروهی از ترکیب های معدنی منیزیوم و سیلیسیوم است که بیشتر در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت میشود. این مواد به خاطر مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارند به عنوان مواد نسوز به کار میروند.

در مقاله بعدی به تفصیل  در باره آز بست  و جنگ آزبست صحبت خواهد شد.

 

نمونه ای از آزبست

3-PCBs (Poly Chlorine Biphenyls)، PVC و مواد پلاستیکی

این مواد در رده آلاینده‌های محیطی هستند. ترکیباتی هستند پایدار وکمتر در کبد متابولیسم میگردند.

بیماری یاشو در سال 1968 به هنگام طبخ غذا در ظروفی که از این مواد تشکیل شده در ژاپن رخ داده است.خشکی و هیپر پیگمانتاسیون پوستی از عوارض این مواد بوده است.این مواد سبب افزایش تری گلیسیرید در پلاسما شده ومشکلات کبدی به همراه داشته است .سرطان‌های سینه و تیرویید در مواجهه با این مواد گزارش گردیده است. درسال 1977 کارسینوژن بودن آنها توسط IARCاعلام شده است، اختلال درسیستم توسط این مواد گزارش شده است.

پلی‌وینیل کلراید ( Polyvinyl chloride) یا  (PVC) نوعی پلاستیک بسیار پرکاربرد است. در شرایط حاضر یکی از ارزشمندترین محصولات صنعت پتروشیمی است. به طور عمومی بیشتر از ۵۰٪ از پی وی سی ساخت بشر در ساختمان سازی استفاده می‌شود؛ زیرا پی وی سی ارزان بوده و به سادگی سر هم‌بندی می‌شود. در سالهای اخیر پی وی سی جایگزین مواد ساختمان سازی سنتی نظیر چوب، سیمان و سفال در بسیاری از مناطق شده است. با وجود ظهور یک ماده ایده‌آل در ساختمان همچنان نگرانی در رابطه با هزینه پی وی سی برای محیط زیست طبیعی و سلامتی انسان وجود دارد.

موارد استفاده فراوانی برای پی وی سی شامل: وینیل سایدینگ، علامت مغناطیسی کارت‌ها، برش عمودی پنجره‌ها، صفحات گرامافون، لوله، لوله کشی، کانال و لوازم نصب کردنی، کیف‌های ارزان قیمت، پنجره‌های تاریک (بدون دید) و در شکل نرم آن برای لباس، اثاثه یا لوازم داخلی نظیر پرده، کف سازی و ساختن سقف، پوسته کابل‌های الکتریکی، توپ‌های بازی سبک وزن وجود دارد.

 

مونومر وینیل کلرید در اواخر ۱۹۶۰دکتر جان گریچ ودکتر موریس جانسون اولین کسانی بودند که به وضوح سرطان زایی مونومر وینیل کلراید برای انسان را شناسایی کردند زمانیکه بر روی کارگران دایره پلیمریزاسیون وینیل کلراید در

بی اف گود ریچ آزمایش کردند . تعدادی از افزودنیها و نرم کننده‌ها از محصول وینیلی می‌توانند نشت کنند حتی با وجود اینکه پی وی سی اسباب بازی‌های نرم به منظور نوزادان برای سالها ساخته شده است این نگرانی وجود دارد که این افزودنیها از اسباب بازی‌های نرم به دهان کودکانی که آنرا به دهان می‌برند نشت کند. با وجود اینکه محصولات پی وی سی تولید شدهاند یکی از بیشترین مواد سمی شیمیایی بنام دیوکسین را منتشر می‌کنند.
محصولات پی وی سی زمانیکه می‌سوزند یا دفن می‌شوند می‌توانند مضرانه نفوذ کنند. سوزاندن تولید وآزاد سازی مقدار زیادی دیوکسین است و اجزای تشکیل دهنده کلرین که مخیط زیست را می‌آلاید. در ژانویه ۲۰۰۶ اتحادیه ازوپا یک تحریم برای ۶ نوع فتالیت نرم کننده در اسباب بازی‌ها قرار داد. در سال ۲۰۰۳ کمیسیون امنیتی مخصولات مصرفی آمریکا تحریم مشابه در ایالات متحده را انکار کرد. با وجود این در آمریکا بیشتر کمپانی‌ها به طور اختیاری اسباب بازی‌های بشر ساخت پی وی سی برای نوزادان را متوقف کرد.

 

از جمله گازهای شیمیایی صنعتی دی اکسید گوگرد است که در هوای شهرهای صنعتی در بعد کلان وجود دارد .

دی‌اکسید گوگرد (SO2) که بیشتر از دیگر اکسیدهای گوگرد در هوا منتشر می‌شود، گازی است بی‌رنگ و بدبو که باعث تحریک مجاری تنفسی بخصوص حلق، بینی و حنجره شده و ایجاد برونشیت‌های مزمن، آسم و آمفیزم می‌کند. دی‌اکسید گوگرد به مقدار زیاد در آب محلول بوده و در نتیجه بوسیله رطوبت در سیستم تنفس فوقانی جذب می شود. مهمترین اثر تنفسی غلظت های بالای SO2 عبارت از نارسایی های تنفسی، کاهش سیستم دفاعی ریه ها و تشدید بیماری قلبی و ریوی می‎باشد و افراد دارای بیماریهای آسم، برونشیت یا آمفیزم و بیماران قلبی و همچنین بچه ها و افراد مسن به این گاز حساس می باشند. دی‌اکسید گوگرد بطور عمده موجب برونشیت و تنگی نفس در غلظت‌های نسبتاً پایین (0.5-0.25 ppm) می‎شود. تأثیر این آلاینده در سیستم تنفسی در حضور ذرات معلق تشدید می‎شود.

در مطالعاتی که انجام شده  تاثیر دی اکسید گوگرد  برمیزان آنزیمهایی مانند کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز، سوپراکسید دسموتازوگلوتاتیون که نقش مهمی درحذف رادیکالهای آزاد  دارد بررسی شد که سبب آسیبهای جبران ناپذیری به بافتها می شود.

در مجموع با توجه به مطالعات آنزیمی انجام شده ونتایج حاصل از انها میتوان به این نتیجه رسید که اثرات سمی گاز دی اکسید گوگرد میتواند با کاهش میزان آنتی اکسیدانها وتضعیف سیستم دفاعی وآنتی اکسیدانی به بدخیمی و حالات سرطانی منجر شود.

در مورد گازهای صنعتی کلر و منو اکسید کربن انشاء الله در آینده در مقالاتی جدا گانه بحث کافی خواهیم نمود.

 فلزات سنگین :در جدول تناوبی 80 فلز وجود دارد که 30 فلز سمی هستند. آرسینیک، جیوه، سرب و کادمیم از جمله این فلزات هستند که از سال 2007 خطرناک بودن آنها مطرح شده است و بجز سرب سرطان زایی انها مشخص شده است. در شمای زیر عوارض مواجهه با جیوه ملاحظه میگردد. جیوه تنها فلز مایع بوده و منابع آن لامپ‌ های حاوی بخار آن، وسایل آزمایشگاهی(ترمومتر، فشارسنج ...)، آمالگام، ماهی. کشورهای آسیایی سهم خیلی زیادی در پخش این فلز و ترکیبات آن در هوا دارند فلزات سنگین را  در آینده انشاء الله مورد بحث قرار خواهیم داد، هرچند قبلا"در مورد آرسینیک  و آهن مقالاتی داشته ایم.  در مورد امواج الکترومغناطیس با فرکانس بالا و موبایل  در مقالات  اولیه این سایت پزشکی صحبت و خطرات آنرا به وضوح بیان کرده ایم.

بنده های شاکر زشتی های دیگران را می پوشانند بدی ها را نادیده میگیرند

سختی ها را با لبخند و امید میگذرانند و باور دارند که پایان شب سیه سفید است    چون دلشان را نور خدا گرفته است.

---

نوشته شده در تاریخ چهارشنبه بیست و چهارم شهریور ۱۳۹۵ توسط دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه

آرشیو نظرات

نانو و کاربردهای آن در خواص دارویی و درمانی(طراحی انسولین استنشاقی)

               نانو و کاربردهای آن در خواص دارویی و درمانی(طراحی انسولین استنشاقی)

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی و سم شنا سی

در سحرگاه زیبای قربان دل را به قربانگاه عشق روانه کن که تنها، دل، لایق قربان کردن او ست.

عید عشق و زندگی پیشاپیش بر کاربران عزیز مبارک باد.

این مقاله تقدیم میشود به آنانی که برای برقراری عدالت و خدمت به انسانیت تلاش می کنند.

فناوری نانو یکی از آخرین دستاوردهای علمی است. طبق بررسی های شورای پژوهش های اجتماعی  اقتصادی انگلستان، فناوری نانو از جمله موارد رو به گسترش و مورد توجه اجتماعی  اقتصادی است. بحث هایی کم و بیش در زمینه کاربرد این نوع فناوری چه منتقدانه و یا طرفدارانه وجود دارد. بیشترین اشکالی که منتقدان در این زمینه وارد می کنند، ترس از انباشته شدن کره زمین از وجود موادی است که ممکن است این فناوری در پی داشته باشد و به نوعی خطرناک باشد. اما نقطه نظر طرفداران سرسخت این نوع فناوری بیشتر متوجه تاثیر مثبت آن در ارتقای زندگی، تولیدات جدید و توسعه گرانه و تولید محصولات ارزان تر است.

                       

امروزه نانوذرات مصارف گسترده ای پیدا کرده اند که میتوان به موارد چندی اشاره کرد: دارورسانی پوستی، بهعنوان حامل عوامل ضد میکروبی و ضد سرطانی، حامل داروهای پپتیدی و پروتئینی مثل انسولین و نیز به عنوان حامل داروهای ضد التهاب و تنفسی. در اواخر دهه 60 قرن بیستم میلادی Markle و Speiser اولین نانوذرات را در داروسازی، به منظور تهیه واکسنها علیه کزاز و دیفتری فرموله کردند . اولین مقاله مروری در مورد نانوذرات در داروسازی توسط Jorg Kreuter آلمانی در سال 1978 منتشر شد . امروزه مقالات مروری زیادی در زمینه نانوذرات دارویی در مجلات معتبر به چشم می خورد. در این مقالات نانوذرات را از جنبه های مختلف از قبیل تهیه آنها با بهره گیری از حامل های خاص از نانوذرات و نیز موارد مختلف درمانی

آنها مرور گردیده اند.

فناوری نانو چیست؟ 

به طور کلی این فناوری عبارت از کاربرد ذرات در ابعاد نانو است. یک نانومتر، یک میلیاردم متر است. از دو مسیر به این ابعاد می توان دسترسی پیدا کرد. یک مسیر دسترسی از بالا به پایین و دیگری طراحی و ساخت از پایین به بالا است. در نوع اول، ساختارهای نانو با کمک ابزار و تجهیزات دقیق از خرد کردن ذرات بزرگ تر حاصل می شوند. در طراحی و ساخت از پایین به بالا که عموما آن را فناوری مولکولی نیز می نامند، تولید ساختارها، اتم به اتم و یا مولکول به مولکول تولید و صورت می گیرند. به این طریق تولید مواد، تجهیزات و سامانه هایی با ابعاد نانو انجام می شود. درحقیقت فناوری نانو به ما امکان ساخت طراحی موادی را می دهد که کاملا دارای خواص و اختصاصات جدید هستند. 

تغییر در خصوصیات دارویی

فناوری نانو در پزشکی تاثیرات مهمی دارد. شرکت Elan یکی از شرکت هایی است که از فناوری نانو در تغییر ذرات دارویی استفاده می کند. این شرکت فرایند آسیاب کردن کریستال های نانو را در اختیار دارد که اجازه می دهد بعد از این پروسه، ذراتی مانند داروی Sirolimns  متعلق به شرکت Wyeth که اجبارا می بایست در فرمولاسیون محلول خوراکی به کار برند، بهبود یافته و آن را بتوانند به فرم قرص ارایه نمایند. یعنی با تهیه ذرات نانو فرم محلول این ماده به فرم جامد تبدیل می شوند. داروی Sirolimns به عنوان یک تضعیف کننده سیستم ایمنی همراه سایر فرآورده های دارویی در موارد پیوند اعضا مانند پیوند کلیه به کار می رود. این شرکت مدعی است که با کاهش سایز ذره سرعت انحلال Sirolimns به مقداری که بتواند به فرم قرص ارایه شود افزایش می یابد. از نظر تجاری این نوع فناوری آسیاب نمودن فقط مختص داروهای با حلالیت بسیار ضعیف است، اما به عقیده این شرکت 40 الی 50 درصد فرآورده های جدید تقریبا در این رده قرار می گیرد. فناوری نانو همچنین در زمینه داروهای پپتیدی که عمدتا برای محفوظ ماندن از متابولیسم می بایست به فرم تزریقی تجویز شوند به کمک آمده است و شرایطی را می تواند فراهم نماید تا آنها را بتوان از طریق سایر روش های داروسازی ونیز مورد پذیرش بیمار تجویز کرد. 

شرکت Xstal Bio که با دانشگاه های Glasgow Strathelyde همکاری می کند، توانسته است کریستال های نوینی بسازد که با ذرات پروتئینی پوشش داده شده اند. مدیر اجرایی شرکت Xstal Bio معتقد است که اغلب شرکت ها، برای تهیه ذرات نانو از مسیر خرد کردن ذرات بزرگ تر به ذرات کوچک تر استفاده می کنند، اما آنها فرایندی را در اختیار دارند که مستقیما ذرات کوچک از آن تهیه می شود، بدون آنکه احتیاج به فرایند زیادتری داشته باشند. این فرمولاسیون انسولین استنشاقی را انجام می دهد. بیماران می توانند به سادگی با اسپری کردن و تنفس آن، پودر خشک انسولین و یا یک پروتئین دیگری را دریافت کنند. برای اینکه این راه تجویز به طور موثر در اختیار باشد، ذرات محتوی آن باید آنقدر ریز باشند تا بتوانند در بخش های عمقی مجاری تنفسی نفوذ کنند والبته آنقدر ریز هم نباشد تامبادا پس از مصرف از دهان و بینی خارج شوند. بنابر این شرکت Xstal Bio مسیر اثباتی خاصی را پشت سر گذرانده است و هم اکنون این فرآورده در بیماران تحت آزمایش است. فناوری نانو در زمینه تشخیص ساده بیماری ها، تصویربرداری ها و برآوردسریع از کارایی مصرف دارو در افراد نیز کاربردهایی دارد. به طور کلی این فناوری در تولید اعضای مصنوعی، کاشت داروها، استفاده از تشخیص های فردی در کنترل آزمایش های درون تنی و تشخیصی و داروسازی نوین کاربرد دارد. درخصوص آخرین مواردی که اشاره شد، یعنی مونیتورینگ تشخیصی و داروسازی، این فناوری قادر است ریز وسیله داروهایی بسازد تا پس از کاشتن آن در بدن و کمک آن، سطح خونی مواد بیولوژیک درون بدن دائما تحت کنترل باشد و در صورت نیاز مقداری دارو آزاد و ارایه شود. 

 

داروسازی به کمک فناوری نانو

نانوتکنولوژی یک پدیده علمی چندمنظوره ، شامل ساخت و استفاده از مواد ، ابزارها وسیستم‌ها در مقیاس نانو است. در واقع به معنای علم دستیابی به زیر ساخت‌های پدیده‌ها و استفاده ازسیستم‌هایی در سطح مولکولی با عملکرد جدید است. امروزه نانو تکنولوژی در زمینه‌های بسیاری رسوخ کرده که شاید بتوان گفت مهم‌ترین آن داروسازی است که منجربه وجودآمدن دارورسانی نوین شده است. دارورسانی در بهبود روند درمان امیدهای بسیاری ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به کاربردهای آن در بیماری‌های صعب العلاج اشاره کرد.

دارورســانــی نــویـن مـوفقیـت‌هـای چشمگیـر خود را مدیون نانو ذرات است که نانو ذرات نیز به نوبه خود مدیون خصوصیاتی چون:

ظرفیت بالا برای حمل دارو

سطح فعال بسیار وسیع برای واکنش                          قابلیت تجمع دربافت هدف  

کوچکی مناسب برای عبور ازسطوح خونی                   سمیت پایین  و  .............         می باشد.

صــنــعـــت داروســـازی از نــقـطــه نـظــر دارورسـانـی ، تـاکـنـون از طـریـق فـنـاوری نانو به دسـتــاوردهــای چـشـمـگـیــری رسـیـده اسـت. در سیستم دارویی قدیم به علت غیرواقعی بودن دوز دارویی ، از لحاظ مقدار نیاز برای درمان ، بسیاری از آن در دســتــگــــاه گــــوارش ، گـــردش خـــون و بافت‌های واسط به هدر می‌رفت تا مقدار مورد نظر به سلول‌های هدف برسد که می‌تواند این داروهـــای جـــذب شــده در طــول مـسـیــر ایـجــاد عـوارض جانبی کند که در بیماری‌های دیابتی و سـرطان ، باعث ریزش مو و عوارض بسیاری خواهد شد یا تزریق مکرر باعث دردناک شدن بافت‌ها می‌شود که برای بیمار غیر قابل تحمل اســت ؛ امـــا فــنــاوری نــانـو در دارورسـانـی  راه حل‌هایی اندیشیده است. دارورسانی نوین عبارتند از: رساندن دارو در یک زمان و با دز کنترل شده به اهداف دارویی خاص ، این کار به نحو چشمگیری ، ایمن تر و بسیار مؤثرتر از پخش دارویی در تمام بدن است که سبب می‌شود عوارض جانبی و دز مصرفی کاهش یابد. در واقع رساندن دارو در یک زمان معین با دز کنترل شده به اهداف خاص که باعث کاهش عوارض جانبی ، درمان سریع تر و اختصاصی برای هر یک از افراد است. این شیوه دوزهای مصرفی را کاهش می‌دهد و می‌تواند باعث دل گرمی بیماران برای ادامه رژیم مصرف دارویی صحیح شود. استفاده بهتر از دارورسانی ، اجازه استفاده از روش‌های درمانی جدید را می‌دهد. این فناوری جدید ، امکان استفاده از داروهای بسیار سمی را نیز می‌دهد.

فرمولاسیون داکسیل در قیاس با فرمولاسیون‏ های رایج آن سمیت قلبی، تهوع و عوارض جانبی کمتری را نشان می ‏دهد  

سیستم‌های دارورسانی نوین برای این‌که قادر به رساندن دوز مورد نیاز دارو در زمان معین به سطح هدف باشند از سیستم‌های طراحی شده نانومتری فعال یا غیر فعال استفاده می‌کنند ،پس باید این گونه گفت که گذر از گذرگاه نانوتکنولوژی برای رسیدن به اهداف نهایی دارورسانی الزامی است. مهم‌ترین نانو ساختارها و نانو داروهایی که در دارورسانی نوین کاربرد دارند عبارتنداز

 لیپوزوم‌ها برای نفوذ بهتر

کپسوئید و ویروس‌ها برای انتقال دارو

نانو ذرات مورد استفاده برای انتقال دارو                دارورسانی با نانوسوسپانسیون

       نانوکپسول ها

   نانوسرنگ‌های سلولی                                      استفاده از ماکرومولکول‌های خود تجمع دهنده برای حمل دارو

پرواضح است که امروزه داروهای قدیمی و تا حدودی کنونی دیگر مورد استقبال شرکت‌های داروسازی واقع نمی شود. حال آن که رسوخ نانو تکنولوژی در صنعت داروسازی منجر به دگرگونی‌های شگرفی شده است که از جمله آن‌ها دارورسانی نوین است. شاید بتوان گفت دارورسانی نوین انقلاب علمی- تجاری داروسازی و پزشکی بوده است که نسیم نوید بخش بیشتر و بهتر زندگی کردن را به انسان می‌دهد.   

دارورسانی با نانوسوسپانسیون ها

قسمت اعظم ترکیبات شیمیایی جدیدی که به منظور ساخت داروهای جدید منتشر می‌شوند ، نامحلول و یا کم محلول در آب هستند و بنابراین جذب کمی نیز دارند و این مسأله ، مانع بزرگی در برابر ساخت فرمولاسیون‌های کارامد از این ترکیبات به شمار می‌رود. نانو سوسپانسیون‌ها نوعی توزیع کلوئیدی ذرات خالص داروها در اندازه‌های کـوچـک‌تـر از میکـرون هستنـد از نانو سوسپانسیون‌ها برای فرمولاسیون داروهایی که هم در آب و هم در روغن نامحلول هستند  نیز می‌توان استفاده کرد. استفاده از فناوری نانو درسوسپانسیون ها ، باعث فراهم آوردن امکان استفاده از این داروها بدون نیاز به استفاده ازحلال‌ها می‌شود.‌ به کمک این فناوری ، دارو در حالت بلوری مدنظر نگهداری شده در حالی که اندازه نانو ذرات آن کاهش یافته و این نکته باعث افزایش سرعت حل شدن و افزایش جذب دارو می‌شود.

از نانوسوسپانسیون‌ها برای انتقال مقادیر زیادی از داروهای کم محلول در آب به مغز همراه با کاهش عوارض جانبی داروها نیز می‌توان استفاده کرد. نانو سوسپانسیون‌ها در انواع مختلف ، روش‌های تجویز دارند از جمله: روش‌های تزریقی ، خوراکی ، موضعی ‌، ریوی و انتقال هدفمند دارویی. از نانوسوسپانسیون‌های خوراکی به طور اختصاصی برای افزایش سرعت و جذب داروها استفاده می‌شود. علاوه بر افزایش سرعت اثر داروها ، کاهش دفع داروها ، افزایش دز موثر دارو و کاهش تحریک پذیری معده نیز گزارش شدهاست. برای دارورسانی به ریـه‌هـا ، افشـانـه‌هـا دارای ذرات ریـز دارویـی هستنـد ، اما از مشکلات این سیستم‌های دارورســــانـــی ، تـــوزیـــع نـــاهـمـگـــون ذرات دارویـــی در قـطـــرات حـــامـــل آن‌هـــا.نانوسوسپانسیون‌ها این مشکل را با افزایش تعداد ذرات در هر قطره  برطرف ساخته اند و بدین ترتیب ، سرعت اثر داروها و میزان جذب آن‌ها نیزافزایش یافته است. در مجموعنانو سوسپانسیون‌ها نه تنها مشکل حلالیت دارو رابرطرف کرده اند ، بلکه با تغییر خواص دارویی دارو ، باعث بهبود کارایی وکاهش عوارض جانبی آنها نیز شده اند.

 

لیپوزوم‌ها

لیپوزوم‌ها در دارورسانی با استقبال زیادی روبرو شده‌اند. این مواد می‌توانند به طور کروی مواد داروئی را در بر گرفته و احاطه کنند. تاکنون بسیاری از ترکیبات از جمله ضدسرطان‌ها و آنتی بیوتیک‌ها توسط لیپوزوم‌ها مورد استفاده قرار گرفته اند. در مقابل نـیـز شـرکـت‌هـائـی مانند Anosys وجود دارند که توانسته‌اند از لیپوزوم‌ها به صورت حامل‌های دارویی استفاده کنند. اغلب سلول‌ها برای انتقال پیام و سیگنال مهم خود به سلول دیگر از حامل‌هایی به نام Dexosomeها استفاده می‌کنند. در سیستم ایمنی ، این سلول‌های دندانه‌دار ، عوامل ویروسی و عفونت زا را حس می‌کنند. در حقیقت این شرکت توانسته است Dexosomeهای مصنوعی برای هدف قراردادن سرطان را بسازد. محققان Anosys به کمک این روش خواهند توانست نوعی ایمنی اکتسابی بر علیه انواعی از سرطان‌ها ایجاد کنند.

 

نانو داروهای ضد سرطان

سرطان به عنوان یکی از مهلک ترین و مرگبارترین بیماری‌هایی است که بشر با آن مواجه است. با ورود مواد شیمیایی گوناگون به زندگی بشر و آلودگی روز افزون زیست محیطی ، آمار سرطان نیز افزایش یافته است. در این میان اگر چه داروها و روش‌های درمانی زیادی برای سرطان ارائه شده ولی به دلیل آسیب‌های جدی که این داروها به دیگر قسمت‌های بدن می‌رساند ، عوارض جانبی درمان سرطان نیز از دیگر مشکلات همراه سرطان است. لذا برای اولین بار در سال 1906 ایده ساخت دارویی که بدون آسیب به سلامتی سایر بافت‌ها و جوارح بدن به هدف خود برسد ، توسط پل ارلیخ مطرح شد. وی اسم این داروی فرضی راگلوله جادوی نامی  نامید.

محققان کشور نیز طی ماه‌های اخیر موفق به ساخت نانو داروی ضدسرطان سیناد اکسوزوم شدند. در اغلب موارد هدف از ارائه و مصرف چنین سیستم‌های دارویی بالا بردن اثر درمانی ، کاهش عوارض جانبی ، نگهداری مقدار دارو در یک دز مطلوب ، بهینه کردن مصرف دارو و رساندن دارو به بافت مورد نظر بدون آسیب به دیگر قسمت‌های بدن است. بسیاری از داروهایی که ظرفیت بالای درمانی دارند ، به خاطر عوارض جانبی یـا مشکـل تـولیـدشـان بـه شکلـی کـه بـه راحتی قابل واگذاری به بیماران باشد ، توسعه نمی‌یابند.
در ایـن گـونـه مـوارد فنـاوری نـانـو راه کـارهـایـی را بـا ترکیب اجزای فعال داروها با مولکول‌های دوام آور یا با فناوری‌های جدید تولید دارو به صورت پودرهای خیلی ریزتر ارائه داده است. به عنوان مثال برخی از شرکت‌ها در حال حاضر داروهای تنگی نفس و مسکن را به صورت پودری با ابعاد نانومتری تولید می‌کنند که با استنشاق آن نسبت به روش‌هایسنتی جذب سریع‌تری از دارو به بدن صورت می‌گیرد.

نانو داروی ماده دوکسوروبیسین که برای درمان سرطان استفاده می‌شود و در واقع یک سم سلولی است که چون انتخابی عمل نمی‌کند ، غلظت آن در بافت‌های سالم و توموری تقریباً برابر است. درون نانو کپسول‌های لیپوزومی محبوس می‌شود تا هم اثرات جانبی آن کاهش یابد هم اثرگذاری دارویی آن بالا رود. قطر این نانو دارو در حدود 100 نانومتر است و علاوه بر این‌که کوچکی آن برای ورود به بافت پر عروق تومورها مناسب است ، توانایی انتقال یک حجم قابل توجه از دارو را نیز دارد. همچنین حلالیت بهتر دارو ، سمیت کمتر ، مدت زمان بیشتر باقی ماندن در سلول هدف و تسهیل ورود به داخل سلول از دیگر مزایای آن عنوان شده است.
 ‌ویواژل داروی ضد ویروس ایذر بر پایه دندریمر است. دندریمر نوعی پلیمر است. پلیمرها می‌توانند به صورت خطی یا شبکه‌ای باشند .در یک دندریمر ، زنجیره‌های مولکولی پلیمری شده شبکه ای که هر کدام شعبـه‌هـای جـدیدی می‌سازند در نهایت یک مغز یا هسته مرکزی را شکل می‌دهند. درمان‌های جدید سرطان از راه فناوری‌های نانومواد مغناطیسی در حال توسعه هستند. ‌این درمان‌ها بر اساس نانو ذرات آهن مغناطیسی است که با تغییر یک میدان مغناطیسی اعمال شده قابل گرم شدن  است. این حرارت باعث می‌شود که سلول‌های سرطانی که از سلول‌های معمولی به دما حساس تر هستند از بین بروند.

 

فاکتورهای مؤثر بر اکتشافات داروئی مبتنی بر فناوری نانو

افــــزایــــش حـــلالـیـــت: از مـــزایـــای عـمـــده سیستم‌های دارورسانی مبتنی بر نانو ، تأثیر سریع آن‌هـا اسـت. ‌ایـن مـسـئـلـه تـاحـدودی مـربـوط به فناوری‌های کپسوله‌‌کردن و به دنبال آن افزایش سرعت حل ماده در مایعات بدن است. در همین راستا می‌توان به این نکته اشاره کرد که ذرات 10 میکرونی سطحی معادل 2 تا 5 مترمربع به ازای هــرگــرم دارنــد در حــالــی کــه نــانـوذرات 3 تـا 5 نــانــومـتــری دارای سـطـحــی مـعـادل 400 تـا 500 مــتـــرمـــربــع بــه ازای هــرگــرم هـسـتـنــد.

 شــرکــت داروسازی  Elan روش‌ روکش‌دهی پیشرفته‌ای را دارا است که از کنترل گسترده‌ای بر روی این نــوع ذرات بــرخــوردار اســت. ‌افـزایـش کـارایـی داروها نسبت به دوز در سیستم‌های دارورسانی مـبـتـنـی بـر نانو نیاز کلی مصرف دارو را کاهش مـی‌دهـد و احـتـمـالا بـاعـث کـاهـش هـزیـنـه‌هـا و عوارض ناخواسته در بدن می‌شود.

کاهش هزینه‌های توسعه: ‌تحقیق و توسعه فـنــاوری نـانـو نیـازمنـد روش‌هـای جـدیـد آنـالیـز است. توسعه این روش‌ها و تجاری‌شدن آن‌ها بـاعـث افـزایـش بـازده و بهبود وضعیت صنعت دارورسـانـی خــواهــد شـــــد. از آن جـــمـــلـــــه شناساگرهای زیستی مبتنی بر نانوذرات هستند که در تست‌های بررسی کارایی و میکروآرایه‌ها کـاربـرد دارنـد. بـرخـی شـرکـت‌ها از نانوبلور‌ها (مــعـمــولا ژرمــانــیــوم و سـیـلـیـکــون) بـــــرای نشان‌دارکردن فلورسانت مواد استفاده می‌کنند در حـالـی کـه امـروزه شـرکـت‌هـایـی چون Evident Technologies , Quantum Dots و Kereos از مزایای ویژهِ نقاط کوانتومی برای تحقیقات خود استفاده می‌کنند.

هدفمندسازی بیشتر: ‌افزایش کارایی داروها نسبت به دوز در سیستم‌های دارورسانی مبتنی بر نانو نیاز کلی مصرف دارو را کاهش می‌دهد و احـتـمــالا بــاعــث کــاهــش هــزیـنـه‌هـا و عـوارض ناخواسته در بدن می‌شود.

ســودمـنـدی بیشتـر بـرای بیمـاران: ‌از دیگـر مـزایـای فـنـاوری نـانـو کـه بـاعـث تـقـویت صنایع داروســـازی مـــی‌شـــود ، مــشــتـــری‌هـــا هــســتــنـــد. داروهای مبتنی بر فناوری نانو شاید پاسخی به نیاز روزافزون به مصرف راحت‌تر داروها باشند. به عنوان مثال چندین داروی جدید برای انتقال به ریـه فـرمولاسیون می‌شوند که الزاماً بافت ریه محل اثرگذاری آن‌ها نیست. آزاد شدن کنترل شده و افزایش تأثیر دارو ، کاهش عوارض جانبی و سمیت دارویی ، هدف قراردادن بافتی خاص یا توده ای بدخیم و همچنین بهبود قابلیت پذیرش بیماران از ویژگی‌های منحصر به فردی است که صنایع دارویی با استفاده از فناوری نانو به دنبال
تحقق آن هستند. در ادامه به بررسی بخشی دیگر از داروسازی نوین با کمک فناوری نانو پرداخته می‌شود.

 

ذرات مغناطیسی در دارو رسانی هدفمند

اخیرا دارورسانی هدفمند به دلایل منفعتهای مختلف، مورد توجه زیادی قرارگرفته است. در میان راه های فراوانی که دارو رسانی هدفمند را نشان می دهند، . به دلیل دارورسانی موضعی، اثرات جانبی کاهش یافته و رهایش داروی کنترل شده طی مدت زمان طولانی، مورد توجه قرار گرفته اند. آنچه در مقاله حاضر می خوانیم شامل بیان اهمیت پوشش دار کردن نانو ذرات مغناطیسی به عنوان یک نیاز اساسی برای کاربردهای پزشکی، نحوه ی بارگذاری دارو در نانوذرات مغناطیسی، ورود ذرات به بدن و هدف یابی می باشد.

 

نانوذرات مغناطیسی به دلیل زیست سازگاری، سهولت اصلاح سطح و خواص مغناطیسی، در کاربری بیوپزشکی و صنایع موردتوجه قرار گرفته اند. نانوذرات مغناطیسی می توانند به شیوه های مختلف مورد استفاده قرارگیرند. تمایل به سمت میدان مغناطیسی توسط نانوذرات مغناطیسی، ویژگی ای است که منجر به دستاوردهای جدید می شود به طوریکه داروهای متصل شده به این ذرات در بدن با استفاده از میدان مغناطیسی، هدفمند خواهند بود. لذا نانوذرات مغناطیسی راه حلی برای حمل دارو به نواحی مد نظر در بدن هستند. اما این عمل به سهولت اتفاق نخواهد افتاد و موانع متعدد داخل و خارج سلولی در مقابل این عمل قرار می گیرند. راه برون رفت از این مشکل پوشاندن سطح نانو ذرات با مواد قابل پذیرش توسط بدن است. اصطلاحا" به این عمل اصلاح سطح گفته می شود. ترکیبات گوناگون معدنی و آلی برای این عمل به کار گرفته می شوند و موجب تسهیل فرایند ورود نانوذرات مغناطیسی به بدن می شوند. با عمل اصلاح سطح بر نانوذرات مغناطیسی فرایند بارگیری و حمل ترکیباتی نظیر دارو با سهولت بیشتری اتفاق خواهد افتاد و تحویل درون تن این ترکیبات با دقت بیشتری صورت خواهد پذیرفت.

طراحی و سنتز نانو ذرات نیازمند دانستن اصولی از طبیعت نانوساختارهاست. این ذرات به عنوان یک دارویی که به طرف بافت خاصی حرکت می کنند و ضرری برای بیمار ندارند.

به طور خلاصه برای هدفگیری مغناطیسی، دارو یا رادیوترکیب درمانی به ترکیب مغناطیس متصل و به بدن معرفی شده و توسط میدان مغناطیسی در ناحیه مدنظر تجمع می کند. سپس براساس کاربرد، ذرات دارو را رها کرده و یا موجب اثرات موضعی می شوند. رهایش دارو از طریق نفوذ ساده یا از طریق مکانیسم هایی که نیازمند فعالیت های آنزیمی هستند و یا با تغییرات در شرایط فیزویولوژیک مثل pH، اسمولالیته ویا دما رخ می دهد. چون گرادیان مغناطیس با فاصله از هدف کاهش می یابد، مهمترین محدودیت دارورسانی مغناطیسی به قدرت میدان خارجی برای اعمال گرادیان مغناطیسی لازم برای دست یافتن به ناحیه مد نظر، مربوط می شود. محدودیت دیگر به ابعاد نانوذرات مربوط می شود. همچنین در قیاس کردن مدلهای حیوانی به انسان محدودیتهایی وجود خواهد داشت. چالش دیگرآنها در مورد مکانیسم پاکسازی آنها است که با توجه به ساختار به کار رفته در آنها متنوع خواهد بود. فارماکینتیک نانوذرات و برداشت آنها توسط سلول ها در شرایط درون تن به قدرت آنها در عبور از موانع بیولوژیکی و افزایش مدت زمان حضور آنها در گردش خون، بستگی دارد.

یکی از مهمترین دلایلی که به نانوذرات مغناطیسی کاربری بیوپزشکی بخشیده است، زیست سازگاری آنها می باشد. همانگونه که این ذرات به عنوان ابزارهای دارو رسان مورد استفاده قرارمی گیرند، جزئیات سمیت آنها نیز می بایست مد نظر قرار گیرند. در بررسیهای متعدد درون تن و برون تن، این ذرات سمیت پایینی نشان می دهند.

البته اگر میزان بارگیری این ذرات از حد مشخصی افزایش یابد، نانوذرات مغناطیسی سمیت خود را بروز می دهند.

 

                                                  هدف یابی مغناطیسی نانوذرات مغناطیسی حاوی دارو

نتیجه گیری

دارو رسانی به کمک نانو حامل ها به سبب تغییر فارماکنتیک دار،افزایش مدت زمان حضور دارو در جریان خون،کاهش سمیت،افزایش نیمه عمر دارو، کاهش توزیع سیستماتیک دارو ، کاهش میزان مصرف دارو و هدف یابی دقیقتربه عنوان یکی از راهکارهای خوش آتیه در درمان سرطان و بیماری های صعب العلاج مطرح هستند که با تکیه بر دلایل ذکر شده در مقاله کارایی نانو ذرات مغناطیسی در این زمینه چشمگیرتر خواهد بود. این ذرات به سبب خواص ناشی از مغناطیس ذاتی شان، گوی سبقت را از سایر نانو حامل ها ربوده اند. به طور کلی ساختار این ذرات منجر به تسهیل کاربری های این ذرات در علوم و فنون مختلف شده است علی الخصوص در پزشکی که به سبب سمیت کم این ذرات در شاخه های گوناگون علاوه بر دارو رسانی از جمله در تصویربرداری بر پایه تشدید رزونانس مغناطیسی وگرما درمانی(هایپر ترمیا)کاربرد دارد. از بهترین مزایا این ذرات، قابلیت کنترل حرکت آنها از طریق اعمال میدان مغناطیسی خارجی به ذرات است که هدف اصلی دارو رسانی یعنی انتقال هدفمند دارو به بافت مورد نظر را تسهیل کرده و سرعت بخشیده است. به هر حال موفقیت های نسبی با استفاده از نانوذرات و میکرو ذرات مغناطیسی بر پایه انتقال هدفمند در حیوانات و آزمایش های کلینیکی دیده شده است و تحقیقات بیشتری در حال انجام است.

..........................................................................................................

خدایا

پنجره ای  برای تماشا و حنجره ای برای  صدازدن ندارم

امیدم به توست، پس بی آنکه نامم را بپرسی ودفترهای دیروزم را ورق بزنی رحمتت را

در شب و روز ذی الحجه بر همه کسانی که برایم با ارزشند جاری کن. عیدتان مبارک.

---

نوشته شده در تاریخ پنجشنبه هجدهم شهریور ۱۳۹۵ توسط دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه

آرشیو نظرات

سندرم کودک آبی ، بیماری صبح دوشنبه و پیری زود رس

                    به نام انکه نامش آرامش بخش قلب هاست

به نام آنکه که قلم در کف انسان نهاد  و  بر حرمت آن قسم یاد کرد.

.....................................................................................................................

                      (سندرم کودک آبی ، بیماری صبح دوشنبه و پیری زود رس)

                      عوارض زیانبار  نیترات  موجود در آب و مواد غذایی و داروها

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی و سم شناسی

 

نیترات چیست ؟  یکی از آنیون ها ی معدنی است که در نتیجه اکسید اسیون نیتروژن عنصری حا صل می شود. این ماده یکی از عنا صر بسیار ضروری برای سنتز پروتئین در گیا هان است ونقش مهمی رادر چرخه نیتروژن دارد، نیترات از طریق اکسیداسیون طبیعی تولید وبنا براین در تمام محیط زیست یافت می شود. 
فاضلاب های شهری، صنعتی، مواد دفعی حیوانی وگیاهی در شهرهای بزرگ که دارای نیتروژن آلی هستند به خاک دفع می شوند. دراثر فعالیت میکروارگانیزم های خاک نیتروژن آلی به یون مثبت آمونیوم NH4)) تبدیل شده که به این پدیده Ammonifcationگفته می شود. خاک توانائی نگهداری این ترکیب رادر خود دارد اما به مرور طی پدیده دیگری به نام Nitrificationبخشی از یون آمونیوم ابتدا به نیتریت(NO2) وسپس به نیترات تبدیل می شود لایه سطحی خاک قادر به حفظ ونگهداری این دو ترکیب نبوده ودر نتیجه نیتروت ونیترات به آبها ی زیر زمینی راه می یابند. 

ازآن جائی که نیترات در آب به صورت محلول وجود دارد روش های معمول تصفیه آب قادر به حذف آن نیستند ازاین‌رو نیاز به آن دسته ازروش های تصفیه پیشرفته می باشد که قادر به کاهش آلاینده های محلول هستند. از سوی دیگر چرخه نیترات سازی در شهرها یی که دفع نادرست فاضلاب ازطریق چاههای جذبی انجام میشودهمچنان ادامه داردومشکل تولیدپیوسته نیترات و انتشارآن به آبهای زیرزمینی راسبب میگردد.

متاسفانه در اکثر مواد غذایی ، فست فود ها ، سوسیس ، کالباس ، خیار شور ، تنقلات و آجیل نیترات وچود دارد.

کودهای شیمییایی نیتراته ، مواد انفجاری ( باروت سیاه ، دینامیت ، پنبه باروتی و TNT وغیره ) جاوی نیترات هستند.در تعدادی از داروها نظیر تری نیترو گلیسیرین ، نیترات آمیل ، ایزو سورباید  دی نیترات وغیره نیترات وجود دارد. گوشت خوک ( در کشورهای غربی از آن سوسیس وکالباس می سازند ) و بسیاری از مواد پروتئینی سرشار از نیترات است.

 

نیترات مولد رادیکال آزاد NO است. هر ماده غذایی  ،داروی نیتراته  و آب حاوی نیترات در بدن  رادیکال آزاد NO

تولید نموده که بسیار خطرناک سرطانزا ، عامل پیری Aging))می باشد. در جوامعی که گوشت خوک را مصرف می نمایند بعلت وجود نیترات زیاد در آن  چین وچروک ها  در بدن آنها زیاد وپیری زودرس  را در انتظار باید داشته باشند.رادیکال آزاد NO عامل Aging (پیری) است.

کسانی که فراورده های پروتئینی(مواد گوشتی) زیاد مصرف مینمایند زود پیر میشوند.

لازم به ذکر است کهNOدر مقدار کم فوایدی نیز دارد. نیتریک اکساید تاثیرات مهمی در فرآیندهای فیزیولوژیک
دارد.

        NOدارای الکترون منفرد

Nitric oxide: شکل ظاهری این ترکیب، گاز بی‌رنگ است. این ترکیب با فرمول شیمیایی NO یک رادیکال آزاد است و یک ماده‌ی حدواسط مهم در صنایع شیمیایی به حساب می‌آید. نیتریک اکسید یک محصول جانبی است که در اثر سوختن مواد در هوا به تشکیل می‌شود. مانند آن‌چه در موتور خودرو و نیروگاه‌های سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود. علاوه بر این‌ها، این ماده به صورت طبیعی در اثر تخلیه‌ های الکتریکی تولید می‌شود.
در پستانداران همچون انسان، NO یک مولکول مهم در سیگنالینگ سلولی است که در بسیاری ازفرایندهای فیزیولوژیک و پاتولوژیک دخالت دارد. این ترکیب دارای خاصیت گشادکنندگی عروق (Vasodilator) بوده تا رگهای خونی از هم باز شوند و جریان خون تسهیل گردد و فشار خون کاهش پیدا نماید .دارای نیمه‌عمر کوتاهی در خون در حد چند ثانیه است. سطوح اندک تولید نیتریک اکسید در محافظت از ارگان‌هایی مانند کبد از آسیب ایسکمیک مهم است. کسید نیتریک که توسط بدن وجود آن کمک می کند بعلاوه اکسید نیتریک مانع از تشکیل لخته در عروق خونی می شود که می تواند به دفع لخته های خونی خطرناک  که در سرخرگها باعث سکته قلبی و مغزی heart attack or stroke. می شوند  کمک نماید.

بیماری صبح دوشنبهMonday Morning Disease     (MMD)

غیر از نقش احتمالی بالایی که زمینه ارثی در مورد این بیماری دارد می‌توان گفت که همه کیسهای درگیر، این بیماری را بدنبال فعالیت و تمرین ورزشی نشان داده‌اند ولی همیشه عوامل دیگری جز فعالیت بدنی نیز در بیماری نقش دارند که می‌توان موارد زیر را نام برد. بیشتر از همه عاملی که مسبب بیماری صبح دوشنبه است عدم توازن بین جیره دریافتی و فعالیت بدنی است بویژه وقتی رژیم غذایی سرشار از غلات دریافت می‌کند (کربوهیدرات). 

یکی دیگر از عوامل ،کار در کارخانه های  تولید مهمات ومواد منفجره است وکسانی که این مواد را مورد استفاده قرار میدهند. این مواد حاوی نیترات هستند  ومواد ، داروهای حاوی نیترات در بدن ایجاد تحمل ( Tolerance ) می نمایند بدین معنا که که شخص بعد از مصرف ویا مواجهه به تدریج بایستی  مواد رابیشتر دریافت و یا بامقدیر زیادترآن مواجهه گردد.

تازمانی که افراد در محیط کارخانه هستند مشکلی برای قلب ،عروق  ، کلیه و ریه ندارند اما با ترک نمودن  محل کار وفاصله گرفتن از بخارات نیترات با مشکل در ارگان های حیاتی روبرو میگردند. رمان ترک از کارخانه هرچه بیشتر باشد مشکل بیشتر میگردد. این افراد با مرخصی  انفارکتوس نموده وبعد از بازنشستگی  سریع فوت می نمایند. وقتی این افراد شنبه ویکشنبه هفته را تعطیلی دارند بنابر این صبح دوشنبه قبل ازشروع ساعت کاری (10 صبح) با مشل قلب ، عروق وریه مواجه میشوند که بیماری صبح دوشنبه  حادث می گردد. این بیماری شامل افراد نظامی ، کارگران سازنده مواد انفجاری ، کارگران سازنه متر و وکسانی که در ساخت جاده ، تونل  و سد نقش دارند رخ میدهد.

 

در هر حال  نیترات شمشیر 2 لبه است . بیشتری کارهای تحقیقاتی بر آن انجام شده است ( بیش از 25000 مقاله) درسال 1996 بزرگترین کنگره جهانی  NO در سانفرانسیسکو  برگزار ودر آن سال ملکول سال شناخته شده است.

هنوز  بعدز  گذشت 19 سال تریبون های تحقیقاتی جهان در ارتباط با این ملکول وجود داشته وخواهد داشت.

چاههای فاضلاب، عامل اصلی افزایش نیترات :

 

تحقیقات نشان می دهد در مناطقی که دفع فاضلاب به صورت سنتی و از طریق چاههای فاضلاب انجام میشود، به دلیل نفوذ فاضلاب به سفره های آب زیرزمینی، میزان نیترات موجود در آب بسیار بالاست. همچنین در شهرهای صنعتی به دلیل وارد شدن آلاینده های صنعتی به سفره های آب زیرزمینی، میزان نیترات آب بسیار بالاست.

اثرات نیترات بر سلامتی انسان :

نیتریت حاصل از احیای نیترات معدنی وآلی پس از ورود به سیستم گردش خون آهن همو گلوبین را اکسید نموده و از ظرفیت II به ظرفیت III تبدیل می نماید که در نتیجه هموگلوبین به متهموگلوبین تبدیل ظرفیت اکسیژن رسانی بسیارکمتری از هموگلوبین دارد ودر نتیجه به بافت ها اکسیژن کافی نمی رسد بعداز مدتی رنگ پوست (در نا حیه دورچشم ودهان ) به تیرگی میگراید وازاین رو به آن سندرم BIueBaby (سندرم کودک آبی)می گویند 

این عارضه اولین نشانه مسمومیت با نیترات است ونوزادان زیر شش ماه آسیب پذ یرترین گروه سنی دراین مورد هستند. زیرا نوزادان برخلاف بزرگسا لان علا وه بر PHبالای معده وزیادی با کتری های طبیعی احیاء کننده نیترات فاقد آنزیم برگشت دهنده متهموگلوبین به هموگلوبین هستند.ازدیگر علائم افزایش متهموگلوبین می توان به سردرد واشکال در تنفس اشاره نمود.

 

                                در تصویر بالا طفل مبتلا به سندرم  کودک آبی دیده میشود.

نیترات باعث سرطان می شود :

نیترات معدنی ویا آلی به عنوان یک عامل سرطان‌زا عمل نمایند بستگی به احیای نیترات به نیترت و واکنش های بعدی نیترت با سایر مولکول ها به خصوص آمین های نوع دوم آمیدها وکاربا مات ها دارد که منجر به تشکیل ترکیبات nitroso-N می گردد. 
مطالعات انجام شده در کلمبیا نشان داده که رابطه معنی داری بین شیوع سرطان معده وغلظت نیترات درآب آشامیدنی برداشت شده از چاه ها وجود دارد. 
اما بررسی های اپید میولوژیکی در دیگر نقاط دنیا رابطه مطمئنی رادر این زمینه نشان نداده است در کشور آلمان تحقیقاتی برروی جمعیت در معرض نیترات بالا در آب آشامیدنی انجام گرفت که رابطه معنی داری بین غلظت نیترات وافزایش تومورهای سرطان مغز به دست نیامد. مطا لعات دیگر در دانشگاه نبراسکان نشان داد که رابطه معنی داری بین غلظت نیترات آب وافزایش شیوع یک نوع سرطان به میزان دوبرابر گردیده است. 
با توجه به این که تعداد متغیرها دراین مطا لعات زیاد بوده است رابطه منطقی بین افزایش داده های موجود برای اظهار نظر قطعی کافی نیستند.

 اما ثابت شده است که ترکیبات N-nitroso در حیوانات آزمایشگا هی سرطان زا می باشند.

 

استاندارد نیترات در آب آشامیدنی :

با توجه به مطا لعات به عمل آمده توسط سازمان بهداشت جهانی در مورد نیترات، این سازمان حداکثر مجاز 50 میلیگرم درلیتر (برحسب نیترات) را اعلام نموده است.استاندارد ملی ایران نیز برای نیترات همین مقدار می باشد سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده حداکثر مجاز نیترات را10 میلی گرم در لیتر (برحسب نیتروژن ) قرار داده که معادل با 82/ 44 میلی گرم در لیتر برحسب نیترات است.

نیترات و نیتریت  2 یون محلول در آب  هستند که در بدن انسان به رادیکال آزاد نیتریک اکساید (NO) تبدیل می گردند . NO در بدن میتواند از آمینو اسید آرژنین تحت شرایطی تولید گردد. NO یک رادیکال آزاد است چون در ساختارش

الکترون منفرد دارد.از خانواده و فرزندان خود محافظت کنید :

آنچه مسلم است امروزه با رشد روز افزون جمعیت در شهرهای بزرگ آلودگی آب آشامیدنی رو به افزایش است. دفع نادرست فاضلاب های شهری از طریق چاهای جذبی، مصرف بی رویه مواد شوینده و پاک کننده بهداشتی که از طریق چاههای جذبی فاضلاب به اعماق زمین نفوذ کرده و سفره های آب زیرزمینی را آلوده می کنند، استفاده از کودهای شیمیایی و حیوانی، استفاده از آفت کش ها و حشره کش ها و ... از جمله دلایل اصلی آلودگی آب آشامیدنی انسانها هستند. در این میان سمومی مانند نیترات، آهسته و پیوسته سلامتی فرزندان ما را تهدید می کنند. این درحالی است که اثرات منفی نیترات حداقل 15 سال بعد از مصرف آشکار خواهد شد. وجود این ماده خطرناک در آب آشامیدنی خصوصا برای نوزادان و زنان باردار عوارض جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.کارشناسان و متخصصان اذعان دارند که یکی از موثر ترین روشهای حذف نیترات از آب آشامیدنی، روش اسمز معکوس  است. این فناوری در دستگاه های تصفیه آب خانگی استفاده شده و درست در لحظه مصرف، آب آشامیدنی را تا 90 درصد تصفیه می کند و آبی سالم و گوارا در اختیار خانواده و فرزندان شما قرار می دهد.
کارشناسان ضمن توصیه این دستگاه ها به شهروندان، تاکید دارند که از دستگاه های تصفیه آب بهداشتی که از مواد اولیه استاندارد و مناسب جهت مصارف بهداشتی و خوراکی تهیه شده اند استفاده شود. 

 

                                                                    چرخه نیترات در طبیعت

نیترات درآب آشامیدنی وروشهای حذف آن :

نیترات اغلب در آبهای آشامیدنی وجود داشته و دلیل آن فعالیت های بشری مانند استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی مانند نیترات پتاسیم و نیترات آمونیوم ، کامل نبودن سیستم سپتیک و دفع نامناسب زباله های صنعتی ، انسانی و حیوانی است. این موارد منبع اصلی تولید نیتروژن بوده که در خاک به نیترات تبدیل می‌شوند و از آنجا که نیترات در آب به صورت محلول است از طریق باران وارد آب های زیر زمینی و در نهایت آب‌های آشامیدنی می‌شود.

عوارض ناشی از نیترات بر روی بدن انسان :

نیترات موجود در آب تبخیر نشده و به صورت پایدار در آب باقی می‌ماند. نیترات به طور معمول برای سلامتی خطرناک نبوده اما مصرف مداوم و بیش از اندازه آن می‌تواند اثرات زیادی بر سلامتی انسان به خصوص نوزادان داشته باشد. نیترات با هموگلوبین خون ترکیب شده و سبب اختلال در حمل اکسیژن توسط آن شده و توسط دستگاه گوارش به NO2 تبدیل می‌شود و نوزاد از کمبود اکسیژن رنج ‌برده و سبب نارسایی در نوزادان می‌شود. سایر عوارض استفاده از نیترات در مدت زمان طولانی شامل کاهش اسیدیته معده ، کمبود آنزیم ، کاهش هموگلوبین های طبیعی خون ، افسردگی ، تاثیر بر سیستم عصبی و زمانیکه غلظت آن بالای 70% باشد سبب مرگ خواهد شد.

میزان مجاز نیترات در آب آشامیدنی : به گفته سازمان بهداشت جهانی اکثر افراد بالغ روزانه بین 20 تا 70 میلی گرم نیترات را به همراه مواد غذایی مثل کاهو ، کرفس ، اسفناج و .... مصرف می‌کنند. این نشان می‌دهد که علاوه بر آب آشامیدنی مواد غذایی نیز حاوی نیترات می‌باشد.آنالیز آب در ایالات متحده و کانادا نشان داده است که مقدار نیترات در این آب‌ها 10 میلی گرم در لیتر است. اما طبق بهداشت جهانی (WHO) مقدار استاندارد نیترات در آب‌های آشامیدنی حداکثر باید ppm50 باشد.

 

حذف بیولوژیکی نیترات :    تصفیه بیولوژیکی نیترات شامل تبدیل نیترات به نیتروژن توسط باکتری‌های موجود در بیوراکتورها است. باکتری‌های موجود در این راکتورها نیترات موجود در آب را به نیتروژن موجود در هوا تبدیل می-کند. در برخی از موارد از اتانول و متانول در این بیوراکتورها استفاده می‌شود.

نکته: استفاده از این بیوراکتورها برای حذف نیترات از آب‌های آشامیدنی کاربرد ندارد و بیشتر برای نیترات زدایی از فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

امروز طیف وسیعی از مواد باعنوان افزودنی به مقدار کم در تهیه موادغذائی استفاده می شوند. افزودنی ها ترکیباتی هستند که برای جلوگیری از فساد و حفظ طعم موادغذائی در مدت نگهداری، جلوگیری از رشد و نمو میکروبی، تشدید رنگ مخصوص، پایداری و اصلاح ساختمان فیزیکی محصول و اصلاح ظاهر محصول غذائی استفاده می شوند. یکی از این افزودنی ها نگه دارنده هاست. نگه دارنده های ضدمیکروبی غذائی، علاوه بر تأمین سلامت موادغذائی، باعث طولانی تر شدن عمر این مواد و کاهش ضایعات هزینه فرآوری و مشکلات فروش می شوند. ترکیبات نگه دارنده فراوانی سال هاست که به موادغذائی افزوده می شوند. یکی از این نگه دارنده ها ترکیبات نیتریت و نیترات است که به صورت نیتریت سدیمE250، نیتریت پتاسیم E 249، نیترات سدیم E252 و نیترات پتاسیم E251 استفاده می شود.

ترکیبات نیتریتی به خصوص نیتریت سدیم افزودنی چندمنظوره ای است که در گوشت های عمل آوری شده کاربرد دارد، علاوه بر خاصیت ضدمیکروبی در مقادیر کم، برای ایجاد رنگ و عطر و طعم نیز استفاده می شود. در حقیقت ترکیبات نیتریتی و نیتراتی برای جلوگیری از رشد میکروارگانیسم ها، به خصوص کلستریدیوم بوتولینوم و ایجاد رنگی صورتی و طعم مناسب در گوشت های عمل آوری شده، استفاده می شود. سم بوتولینوم خطرناک ترین ترکیب سمی شناخته شده است که 15 هزاربار خطرناک تر از گاز اعصاب است. نیتریت و نیترات در محصول گوشتی، مرغ (ماکیان)، پنیر و همچنین محصولاتی از ماهی نیز به عنوان نگه دارنده استفاده می شوند. نیتریت به تنهائی ولی نیترات زمانی که در اثر احیا به نیتریت تبدیل می شود اثر ضدمیکروبی دارد. چگونگی مکانیسم اثر نیتریت روی باکتری ها هنوز کاملاً روشن نیست، ولی تصور می شود که نیتریت با تأثیر بر روی ترکیبات سولفیدریل موجود در میکروارگانیسم ها تغییراتی در آنها ایجاد می کند که سبب اختلال در متابولیسم و در نهایت رشد و تکثیر میکربی می شد.

میزان مجاز نیتریت و نیترات :   مقدار مجاز نیترات و نیتریت را قوانین ملی هر کشوری تعیین می کند. طبق بررسی های انجام شده مقدار این ترکیب از 120 تا 200 قسمت در میلیون (ppm) متغیر است، البته به ندرت ممکن است این مقدار از  ppm 150تجاوز کند. سازمان غذا و داروی آمریکا متذکر شده که نباید مقدار نیتریت از ppm200 و مقدار نیترات از ppm 500 بیشتر باشد، به طور کلی برای جلوگیری از نشو و نمای باکتری های بیماری زا 80 تا  ppm 150ضروری است. در کشور ما، طبق استاندارد شماره 2302 (ویژگی های سوسیس و کالباس) میزان نیتریت در فراوده های نهائی نباید از 125 ppm تجاوز نماید .

کلام آخر                                                                                                                                              

این روزها که آلودگی هوا بیش از پیش شده، متخصصان تغذیه هم بیشتر به مصرف انواع میوه و سبزی برای حفظ سلامت مان و در امان ماندن از اثر منفی آلاینده های موجود در هوا تاکید می کنند. این در حالی است که بیشتر ما از گوشه و کنار شهر، زمزمه هایی مبنی بر آلوده بودن خود میوه ها و سبزی هابه انواع آفت کش ها و سموم کشاورزی را می شنویم و نمی دانیم که بالأخره تکلیفمان چیست؟ بالأخره بهتر است که برای حفظ سلامت مان میوه و سبزی بخوریم یانخوریم؟ آلوده بودن برخی میوه ها و سبزی ها به آفت کش ها و سموم کشاورزی، صحت دارد؟ بله، از آنجا که در کشور ما نظارت چندانی بر باقی ماندن آفت کش ها در محصولات باغی و کشاورزی وجود ندارد، درصدی از این محصولات دارای آلودگی هستند. احیای شان به وسیله باکتری ها، آغاز می شود. حدود 7 درصد از نیترات، در دهان به وسیله باکتری های احیاکننده نیترات، 24 ساعت پس از مصرف، به نیتریت تبدیل می شود و 90 درصد از نیتریتی که وارد دستگاه گوارش می شود، از همین جا منشأ می گیرد. تولید نیتریت در بدن به وسیله باکتری ها، باعث ایجاد ماده ای سمی به نام نیتروزامین می شود و نیتروزامین و نیتروزامید، مواد سرطان زای قوی ای هستند. تجمع نیترات، کودها و مواد شیمیایی در سبزی های برگی مانند کاهو و بعد از آن، در سبزی های غده ای یا همان ریشه ای بیشتر است.

.............................................................................................
بعضی از آدمها

پراز مفهوم هستند    پراز حس های خوبند              پر از حرف های نگفته اند

                             چه هستند، هستند و چه نستند هستند

                            یادشان ، خاطرشان ،  حس های خوبشان

آدم ها                   بعضی ها یشان    سکوتشان هم پر از حرف است

---

نوشته شده در تاریخ سه شنبه دوم شهریور ۱۳۹۵ توسط دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه

آرشیو نظرات