مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاه
مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاهگاز خردل ( موستارد)
گاز خردل ( موستارد)
نمونه ای از کیموتروریسم از جنگ جهانی اول تا عصر حاضر
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی و سم شناسی
منت خدای را عز و جل سپاس بر یکتای بی همتای درود و سپاس پرورد گاری که عشق به آموختن را در نهادم قرار داد.
گاز خردل یا سولفور موستارد
گاز خردل یا سولفور موستارد یک ترکیب شیمیایی است که در جنگهای مختلف به عنوان سلاحهای شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته است. گاز خردل برای اولین بار در جنگ جهانی اول به عنوان سلاح شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت. بسیاری از نظامیان و غیر نظامیان شهرهای مختلف کشور ما هم در دوران دفاع مقدس قربانی استفاده از این سلاح شیمیایی شدند. در این مقاله درباره گاز خردل و نحوه کار و تاریخچه آن به عنوان سلاح شیمیایی میخوانید.
ترکیب شیمیایی گاز خردل
قبل از اینکه درباره نحوه کار گاز خردل بنویسیم، باید بدانید که اصطلاح گاز در سلاحهای شیمیایی به چه معناست. ممکن است با شنیدن واژه ” گاز ” یاد ماده ای به شکل بخار بیفتید. این تصور خیلی درست نیست؛ اصطلاح گاز در سلاحهای شیمیایی میتواند به موادی به شکل گاز، جامد و مایع باشد و معمولاً در یکی از سه دسته پزشکی زیر قرار میگیرد:
1-گازهای کشنده که میتوانند منجر به از کار افتادگی یا مرگ شوند.
2-گازهای مزاحم که تلفاتی در پی ندارند اما فعالیتهای سربازان دشمن را مختل میکنند.
3- گازهای تصادفی که شامل گازهایی میشوند که مستقیماً به سلاحهای شیمیایی مربوط نیستند و سربازان در حین جنگ با آنها برخورد میکنند، مثل گازهای بیش از حد مواد آتش زا در حین درگیری.
گاز خردل یا عامل خردل یک گاز سمی است که به همراه گازهای کشنده تری مثل گاز کلر و سارین در دسته اول جا میگیرد.
گازهای غیر سمی مثل گاز اشک آور در دسته دوم قرار میگیرند. اگرچه گاز اشک آور عامل بسیار مهمی در جلوگیری از پیشروی دشمنان محسوب میشود اما اثر کشنده ندارد. اما گار خردل به هیچ وجه اینطور نیست.
گاز خردل یا سولفور موستارد، نامش را از رنگ زرد و بوی شبیه به موستاردش گرفته است. این گاز یک عامل تاول زا و تبخال آور است که به شکلهای بخار، جامد و مایع بکار میرود.
گاز خردل در جنگ جهانی اول
در طول جنگ جهانی اول استفاده از سنگر رونق زیادی داشت و ارتش ها میتوانستند خیلی بیشتر از قبل بهم نزدیک شوند. اما به ندرت پیش میآمد که سرباز ها اقدام به حرکت در بین خطوط مشترک کنند چون احتمال مجروح شدن در این نواحی بسیار زیاد بود. بخاطر همین ترس اغلب اوقات نبردهای رو در رو به بن بست میرسید و دو طرف بدون حرکت باقی میماندند. عوامل شیمیایی مثل گاز خردل راهی برای شکستن این بن بست‌های عملیاتی محسوب میشد.
اولین اقدام آلمان برای استفاده از سلاحهای شیمیایی در سال ۱۹۱۵ و در بلژیک به شکل گاز کلر اتفاق افتاد. استفاده از این گاز باعث شد بخش اعظمی از نیروهای خط مقدم پراکنده شوند و فرار کنند. در این نبرد بیش از ۵ هزار نفر از نیروهای مخالف آلمان بخاطر استنشاق گاز کلر کشته شدند. کلر گلوی قربانیان را می سوزاند و باعث مرگ در اثر خفگی میشود؛ درست مثل کسانی که در اثر استنشاق دود ناشی از آتش سوزی دچار خفگی میشوند. آلمان اولین کشوری بود که در سال ۱۹۱۷ و در طی جنگ جهانی اول از گاز خردل استفاده کرد. آنها گلوله های توپ و نارنجک ها را به گاز خردل مجهز میکردند و آنها را به مجاورت نیروهای هدف پرتاب میکردند.
نیروهای متفقین بعد از چندبار مواجهه با گاز خردل اصطلاح Hot Stuff را برای آن انتخاب کردند که بصورت اختصار به آن H.S یا H می‌گفتند. با پایان جنگ جهانی اول، سلاحهای شیمیایی بکار رفته در این جنگ بیش از ۱ میلیون مجروح و ۱۰۰ هزار نفر کشته بجا گذاشت. بخاطر همین حجم وسیع قربانی و کشته این سلاح‌ها با نام سلاحهای کشتار جمعی شناخته
شدند.
وقتی فردی برای اولین بار با گاز خردل مواجه میشود، ممکن است متوجه تاثیر گذاری آن هم نشود. بهترین راه برای شناسایی گاز خردل بوی آن است. سربازانی که هدف سلاحهای شیمیایی قرار میگیرند، به سختی متوجه استفاده از گاز شیمیایی توسط دشمن میشوند اما از همان لحظات ابتدایی بوی متفاوتی را احساس میکنند. متاسفانه بینی انسان خیلی زود به بوی گاز خردل عادت میکند و این توهم را در سربازان ایجاد میکند که گاز از بین رفته است. بنابراین یکی از خطرناک ترین ویژگی‌های گاز خردل به یکی از مطلوب ترین ویژگی‌های آن به عنوان یک سلاح شیمیایی تبدیل میشود. شناسایی گاز خردل بسیار دشوار است و فقط در صورتی ممکن است که تحت حمله مستقیم قرار بگیرید.
عوارض تنفسی گاز خردل
تنگی نفس
ترشح خلط
- غلیظ بودن اخلاط
- غلیظ شدن خون و ... دلایل متعددی برای سرفههای مداوم وجود دارد. اولین دلیل برای این سرفهها، وجود التهاب در مجاری تنفسی است. این التهاب باعث میشود که سلولهای التهابی بدن به منطقه آمده و در جدار مجاری هوایی مستقر شوند: استقرار این سلولهای التهابی در مجاری هوایی خود باعث سرفه میشود. از طرفی این سلولهای التهابی موادی ترشح میکنند که باعث تخریب بافتهای اطراف و پیشرفت بیماری میشود.
دومین دلیل این است که در بیماریهای مزمن انسدادی ریه، سلولهای تولید کننده خلط در مجاری هوایی زیاد میشود، در نتیجه میزان ترشحات در مجاری زیاد شده و باعث ایجاد سرفه میشود.
علاوه بر دو عامل ذکر شده، درجاتی از افزایش حساسیت مجاری هوایی نیز ایجاد میشود که در نتیجه با ورود کوچکترین عامل تحریک کننده به ریه، سرفه ایجاد میشود.
بروز درد در قفسهی سینه
درد در قفسه سینه چند علت دارد:
گاهی وقتها به علت تنگی نفس شدید و افزایش فعالیت تنفسی، عضلات قفسه صدری که عمل دم و بازدم را انجام میدهند، دچار خستگی شدید شده، درد ایجاد میکنند.
غلیظ شدن خلط داخل مجاری نیز باعث میشود که تخلیه آنها به خوبی انجام نشود و در برخی مجاری انسداد ایجاد کند، تلاش برای خارج کردن این خلطهای غلیظ شده نیز گاهی موجب بروز درد میشود.
از طرفی، گاهی وقتها پرده های پوشاننده ریه ها نیز ملتهب شده و در نتیجه با هر تنفس به علت روی هم کشیده شدن این پردهها درد ایجاد میشود. در مراحل پیشرفتهی بیماری، غلظت خون بالا میرود. این مسأله نیز باعث ایجاد درد در قفسه سینه میشود. (هم به علت افزایش تنگی نفس و هم به علت بسته شدن رگها.)
کاهش اکسیژن خون باعث میشود که اکسیژن کمتری به بافتهای مختلف برسد در نتیجه خود بافت قلب هم که برای انجام فعالیت عادی خود نیاز به اکسیـژن دارد نیز دچار کمبود اکسـیژن شـده و درد در قفسه سینـه ایجاد میگردد
چرا دایم از سینه خلط خارج میشود؟
علت وجود خلط دایمی این است که هم تعداد و هم اندازه سلولهای تولید کننده خلط در مجاری تنفسی در اثر وجود التهاب و تحریک موضعی زیاد میشود. در نتیجه میزان ترشح خلط افزایش مییابد. از طرفی چون مژکهایی که در مجاری هوایی قرار دارند، تخریب شده اند و فعالیت آنها کم شده است، خروج طبیعی خلاء که در حالت عادی به صورت تدریجی انجام میشود، مختل شده و تجمع خلط به صورت محسوسی ایجاد میشود.
از طرف دیگر، بروز عفونتهای پی در پی تنفسی نیز خود عامل دیگر افزایش ترشح خلط است.
چرا گاهی وقتها در خلط خون دیده میشود؟
در فـرد آسیب دیده از گازهای شیمیایی، هم راههای هوایی و هم رگهای خونی که به این راههای هوایی وارد میشوند، آسیب دیده است. گاهی وقتها وقتی سرفه میکنید، به علت فشاری که به این کیسه های هوایی و عروق وارد میشود، تعدادی از موی رگها در راههای هوایی پاره میشوند. در نتیجه مقداری خون با خلط مخلوط شده و همراه با سرفه خارج میشوند.
آیا خطر ابتلا به سرطان ریه وجود دارد؟هر چند مطالعات زیادی در مورد سرطان زا بودن گاز خردل بر روی انسان انجام نشده است، ولی با بررسیهای به عمل آمده بر روی سرباز انی که در جنگ جهانی اول در معرض گاز خردل قرار گرفتـهاند یا افرادی که در کارخانههای تولید گاز خردل کار میکردهاند، مشخص شده است که احتمال بروز سرطان ریه در این افراد نسبت به افراد عادی بیشتر است.
این سرطان بیشتر در نای و راههای هوایی بزرگ ایجاد میشود.
در جانبازان شیمیایی جنگ تحمیلی، هنوز مطالعهی وسیعی که نشان افزایش احتمال سرطان ریه باشد، انجام نشده است، ولی با تحقیقات فعلی روی جانبازان، میشود گفت که افزایش احتمال سرطان ریه در این بیماران قابل توجه نیست. تحقیقات متعددی که در کارخانههای تولیدی گاز خردل و در مجروحان جنگهای اول و دوم جهانی انجام گرفته، نشان میدهد تماس طولانی مدت با گاز خردل میتواند درصد ابتلا به سرطان ریه را زیاد کند، ولی افزایش درصد ابتلا با یک بار تماس و به مدت کم ثابت نشده است.
ضایعات چشم
ضایعات چشم بستگی به میزان تماس و فرم خردل (بخار یا مایع) دارد. بخار خردل تغییرات دائمی کمتری را نسبت به مایع خردل به‌جای می‌گذارد و بندرت و به تنهایی سبب نکروز قرنیه میشود. ملتحمه چشم در تماس با خردل دچار نکروز، پوسته پوسته شدن و ادم میگردد. عنبیه و اجسام مژگانی دچار التهاب میشوند. یکی از اثرات دیررس آن کوری کامل چشم است که با کراتیت قرنیه همراه است.
ضایعات پوست:
ضایعات پوست ناشی از خردل بمانند ضایعات حاصل از سوختگی میباشد. معمولاً 4-2 ساعت پس از تماس علائم پوستی (اریتم) ظاهر شده و پس از 18 ساعت پوست تاول زده و نکروز پیشرونده‌ای آغاز میشود. 6-4 روز بعد از تماس جای زخم دچار ادم و پرخونی موضعی شده و 19 روز پس از تماس یکاسکار پیگمانته باقی خواهد ماند. لازم به ذکر است که خطر عفونت ثانویه نیز وجود دارد.
علائم و نشانه‌های مسمومیت حاد
فرد پس از تماس با خردل (بخصوص در تماس پوستی)، ممکن است مدت زمانی را بدون علامت بگذارند. طول این مدت به نحوه تماس، دمای محیط و احتمالاً حساسیت فرد بستگی دارد. علائم پوستی: 2 تا 48 ساعت پس از تماس، اریتم همراه با خارش ایجاد میشود. در مرحله بعد از اریتم، ابتدا تاولهای بسیار کوچک تشکیل میگردد که بتدریج به تاولهای بزرگ با جدار بسیار نازک تبدیل میشوند. کنده شدن تاولها، درد شدید را ایجاد خواهد کرد.
بررسی ها نشان داده است که محتوای تاولها نمی‌تواند تاولزایی مجدد داشته باشد. سرعت روند التیام ضایعات پوست کند است و پس از بهبود زخم که حدود سه هفته به طول می‌انجامد، اسکار هایپرپیگمانته بر جای خواهد ماند.
اقدامات توصیه شده بر اساس تجربیات بالینی:
1- استفاده از داروهای ضد استفراغ مثل فنوتیازین‌ها
2- استفاده از هپارین به منظور جلوگیری از ترمبوز وریدی عمیق
3- استفاده از متیل پردنیزولون بصورت تک‌دوز (2 گرم) جهت محافظت عمومی در برابر صدمات بافتی.
4- استفاده از H2 بلوکرها جهت جلوگیری از زخمهای استرسی
5- استفاده از ویتامین‌های C و B12 و فولیک‌اسید
نتیجه نهایی گاز خردل
گاز خردل حاوی چهار عنصر موجود در جدول تناوبی است : کربن، سولفور، کلر و هیدروژن . سولفور و کربن حالت گازی به این ماده شیمیایی میدهند و بوی آنها در هر دو حالت جامد و مایع مشخص است. فرمول ملکولی دقیق گاز خردل C4H8Cl2S است.
گاز خردل به صورت خام شبیه روغن موتور استفاده شده سنگین و کثیف است. گاز خردل بخاطر دمای انجماد نسبتاً بالایی که دارد (۱۴ درجه سانتیگراد) سلاح شیمیایی خوبی برای نواحی سرد محسوب نمیشود. این گاز در نواحی سردسیر خوب پخش نمیشود و قبل از استنشاق توسط نیروهای دشمن روی زمین خواهد ریخت.
گاز خردل چیزی نیست که بتوان آن را در طبیعت زیر یک سنگ کوهستانی یا داخل سنگهای معدن پیدا کنید. شیمی دانی که تصادفاً به ترکیب گاز خردل دست یافت، بلافاصله متوجه شد که این ماده در صورت استنشاق مخرب و حتی کشنده است. بسیاری از محققان فریدریش گاتری را به عنوان اولین سازنده گاز خردل در سال ۱۸۶۰ میشناسند. کمپانی داروسازی Dow هم اولین کمپانی بوده است که گاز خردل را به صورت انبوه تولید کرده است (طی جنگ جهانی دوم)
پرندگان به برگ های آرام پناه می برند زیرا دل های پاک چون برگ های
آرام هستند بی انتها و قابل اعتماد.
فلزات سنگین(Heavy Metals)
مسمومیت ها و بیماری های ناشی از مواجه با آنها و روش های مقابله
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی
به نام خداوند گاری که نعمت نفس را بر ما ارزانی داشت باشد که در هر نفسی به جا آوریم شک بی همتایی اش را
تقدیم به: آنان که فرو زندگان چراغ علم و دانش اند
با پیشرفت و توسعه فناوری و افزایش جمعیت، گسترش آلودگی در مناطق مختلف جهان به ویژه مناطق صنعتی، معدنی وکشاورزی رشد چشمگیری داشته است. خاک به عنوان یکی از منابع دیر تجدید شونده نقش مهمی در چرخه عناصر آلی و معدنی ایفا میکند و به عنوان یک محیط پویا، حیات موجودات را میسر می سازد. آلودگی عناصر شیمیایی یکی از عوامل اصلی تخریب محیط زیست محسوب می گردد.
در میان آلاینده های شیمیایی، فلزات سنگین به لحاظ تاثیرهای اکولوژیکی، بیولوژیکی و بهداشتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. آلودگی خاک خطرات روزافزونی برای سلامتی انسانها ومحیط زیست دارد.عناصرسنگین از جمله مهمترین آلاینده های محیط زیست به شمار می آیندکه در چند دهه اخیربه شدت موردتوجه قرارگرفته اند.تجمع عناصر در خاک بویژه در زمینهای کشاورزی,امری تدریجی بوده وغلظت عناصرسنگین میتواند به سطحی برسد که امنیت غذایی بشر راتهدید نماید.سالانه هزاران تن از این عناصرکه ناشی ازفعالیت های شهری,صنعتی وکشاورزی است,وارد خاک میشود.مطالعه محققان مختلف در داخل کشورنشان میدهد تشدید فعالیت های صنعتی کشور از یک سو وعدم رعایت مسائل واستانداردهای زیست محیطی از طرف بعضی از صاحبان صنایع ازسوی دسیگر موجبات آلودگی محیط زیست بعضی از مناطق کشور رافراهم ساخته است.آلودگی خاک به فلزات سنگین اتفاق نادری نیست.آلودگی فلزات سنگین در بیشتراز 56 درصد سایتهای با سرمایه گذاری بالا در ایالت متحده ودر شالیزارهای برنج تایوان وژاپن یافت شده اند.به علاوه سمیت فلزات سنگین مسئول بیش از 100 مرگ درژاپن در چنددهه اخیر بوده اند.
خصوصیات فلزات سنگین:
فلزات سنگین، عناصری با وزن اتمی 63 تا 200 و وزن مخصوص بیشتر از 4 هستند. برخی از فلزات سنگین به مقدار کم مورد نیاز ارگانیسمهای زنده هستند؛ هر چند افزایش بیش از حد همین فلزات سنگین ضروری میتواند برای ارگانیسمها مضرباشد . فلزات سنگین غیر ضروری شامل آرسنیک، آنتیمون، کادمیم، کرم جیوه، و سرب است که این فلزات در رابطه با آلودگی خاک و آبهای سطحی بسیار مهم هستند و مورد توجه قرارمیگیرند . فلزات سنگین بدلیل غیر قابل تجزیه بودن و اثرات فیزیولوژیکی آنها بر موجود زنده درغلظتهای کم ، حائز اهمیت شناخته شده اند . در جدول تناوبی به آن تعداد از عناصر که وزن اتمی بالایی داشته و در درجه حرارت اتاق خاصیت فلزی دارند فلز سنگین اطلاق میشود. از آنجایی که تعاریف مختلفی برای این عناصر شده و در این طبقه عناصر مختلفی قرار داده شده اند باید تنها از اصطلاح فلزات و یا شبه فلزات استفاده نمود. بر اساس این تعاریف فلزات مس تا بیسموت در جدول تناوبی که دانستیته بیشتر از4 دارند به عنوان فلزات سنگین تعریف شده اند. در جدول تناوبی به فلزات گروه3 تا 16در تناوب 4 و 5 به بعد فلزات سنگین میگویند. بسیاری از این عناصر نه تنها برای حیات بیولوژیکی ضروری نیستند بلکه بسیار هم خاصیت سمی دارند. ارگانیسمهای زنده به مقادیر بسیار کمی از فلزات سنگین برای ادامه رشد و بقاء نیار دارند که به اصطلاح به آنها Trace Elements میگویند مثل آهن، کبالات، مس، منیزیم، مولیبدن وانادیم، استرنیم و روی و اگر از آن حداقل مورد نیاز و ضروری افزایش یابند باعث اخلال در رشد میگردند.
سایر فلزات سنگین مانند جیوه، سرب و کادمیم عناصر حیاتی نبوده و اثرات سودمندی بر حیات ارگانیسمهای زنده ندارند به طوریکه تجمع آنها در بدن موجودات زنده به خصوص پستانداران باعث بیماریهای خطرناکی میگردد. مسیرهای ورود به بدن پستانداران به طور معمول از طریق هوای آلوده که در مناطق صنعتی پس از بارندگی وارد خاک و آبزیرزمینی میشوند و همچنین از طریق دریاها و اقیانوسها میباشد.
در مسمومیتهای ناشی از مصارف دارویی، فلزات سنگین شامل آهن، منیزیم، آلومینیوم و برلیوم میباشند. درمبحث حفاظت محیط زیست، بهداشت و سلامت انسانها فلزاتی مانند سرب، جیوه، مس، کادمیوم، نیکل،کروم و..جزء گروه فلزات سنگین بوده که این عناصر و بسیاری از ترکیبات آنها به لحاظ اثرات سوء و زیانبارشان برسلامت انسان و محیط زیست از سموم پرخطر پیرامون ما محسوب میگردند.
این سموم در هوای تنفسی، آب آشامیدنی، مصالح ساختمانی، لوازم آشپزخانه و حتی البسه موجود میباشند. یکی از اساسی ترین مسئله ها در ارتباط بافلزات سنگین عدم متابولیزه شدن آنها در بدن میباشد. در واقع فلزات سنگین پس از ورود به بدن دیگر از بدن دفع نشده بلکه در بافتهایی مثل چربی، عضلات، استخوانها و مفاصل رسوب کرده و انباشته میگردند که همین امرموجب بروز بیماریها و عوارض متعددی در بدن میشود. فلزات سنگین همچنین جایگزین دیگر املاح و مواد معدنی مورد نیاز در بدن می گردند. مثلا در صورت کمبود روی در مواد غذایی کادمیوم جایگزین آن میگردد. به طور کلی اختلالات عصبی )پارکینسون، آلزایمر، افسردگی، اسکیزوفرنی(، انواع سرطانها،فقر مواد مغذی، بر هم خوردن تعادل هورمونها، چاقی، سقط جنین، اختلالات تنفسی و قلبی عروقی، آسیب به کبد، کلیه ها و مغز،آلرژی و آسم، احتلالات غدد درونریز، عفونتهای ویروسی مزمن، کاهش آستانه تحمل بدن، اختلال در عملکرد آنزیمها، تغییر درسوخت و ساز، ناباروری، کم خونی، خستگی، تهوع و استفراغ، سردرد و سرگیجه، تحریک پذیری، تضعیف سیستم ها، پیری زودرس، اختلالات پوستی، کاهش حافظه، بی اشتهایی، التهاب مفاصل، ریزش مو، ایمنی بدن، تخریب ژن پوکی استخوان و در موارد حاد مرگ از نتایج اثرات ورود فلزات سنگین به بدن انسان میباشد. رعشه و لرزش در اثر پارکینسون از طرفی خاصیت تجمع پذیری فلزات سنگین در گیاهان و ورود آنها به زنجیره غذایی خطرات ناشی از آنها را دو چندان می کند. با رشد صنعت و افزایش مصرف مواد شیمیایی ورود آنها در آب، خاک و هوا و آلوده شدن محیط احتمال رویاروئی انسان با خطرات ناشی از آنها بیشتر شده است .
اختلال در سیستم هورمونی (غده تیروئید)
مصرف طلا در انگشتان سبب تغییر در مفاصل شده است
اثرات سمی فلزات سنگین بر بدن انسان: آلودگی محیطی و تحت تأثیر قرار گرفتن انسان توسط فلزات سنگین مانند جیوه، کادمیوم و سرب یک مشکل جدی و در حال رشد در دنیا شده است. متأسفانه پیدایش و کشف این فلزات در پنجاه سال اخیر باعث افزایش نمایی استفاده از فلزات سنگین در تولیدات و فرآیندهای صنعتی بوده است. ما روزانه به طور غیر مستقیم از طریق ترکیبات زیستی مختلف، غذا، آب و هوا در معرض آلودگی این فلزات هستیم. فلزات سنگین ماده اصلی تشکیل دهنده پوسته زمین هستند. از آنجاییکه این فلزات به آسانی تجزیه نشده و از بین نمیروند، به عنوان مواد آلود کننده محیطی پایدار به شمار میروند. سرب یکی از مهمترین عناصر سنگین و سمی است که از طریق خوردن آب و غذا و از راه تنفس وارد بدن میشود. به محض بلعیدن، این فلز با بیومولکولهای بدن مانند پروتئینها و آنزیمها به شکل ترکیبات بیوتوکسیک پایدار در میآید. در نتیجه ساختار آنها، تغییر کرده و فعل و انفعالات زیستی آنها با مشکل مواجه میشود. آلودگی سرب باعث جلوگیری از سنتز هموگلوبین، آسیب به عملکرد کلیه ها، سیستم باروری، مفاصل، سیستم قلبی عروقی، آسیب حاد و مزمن به سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی جانبی میشود. در اطفال سمیت سرب باعث رشد ضعیف سلولهای خاکستری مغز، و در نتیجه بهره هوشی کم میشود. سمیت حاد و مزمن سرب باعث بروز بیماریهای روانی میگردد. مزاح 2 دانشمند در مورد سمیت های فلز سرب مسمومیت ناشی از فلزات سمی بدیهی است که بدن انسان به مقادیر مختلفی فلزات نیاز دارد ولی درصورتی که این میزان بیش از حد معمول باشد میتواندموجب بیماری و یا حتی مرگ انسان شود. مصرف مقدار کم فلزات سنگین سمی مانند آرسنیک و سرب میتواند آسیب های بسیار جدی برروی سلامت انسان داشته باشد. این در حالی است که فلزاتی مانند باریم، نیکل وکادیوم دارای مصارف پزشکی هستند. زباله های سمی، کار در محیط های خاص، لوله های سربی قدیمی، هوایآلوده، آب و مواد غذائی آلوده می توانند باعث این مسمومیت شوند. فلزات سمی، فلزاتی هستند که به صورت ترکیبات سمی محلول هستند و از لحاظ بیولوژیکی هیچ نقشی ندارند. این بدین معنی است که هیچ گونه موادمعدنی ضرری برای بدن انسان ندارند. فلزات سبک مانند بریلیوم نیز می تواند سمی باشد. همچنین برخی فلزات سنگین مانند آهن به غیر از اینکه سمی به حساب نمی آید بلکه دارای مقداری مواد مغذی نیز می باشد میزان سمی بودن فلز، رابطه مستقیمی با انحلال پذیری آن فلز دارد . فلزات سنگین سمی: شبه فلز: آرسنیک فلز باریم ، سرب و جیوه فلزاتی که حاوی مواد رادیواکتیو هستند: اورانیم ، رادیوم و اکتینیم علائم ناشی از مسمومیت های فلزی: از نشانه ها و علائم مشخص این نوع مسمومیت، تغییر رنگ پوست یا تغییرات رفتاری هستند. برخی از علائم نیز تنها توسط فرد مسموم قابل احساس هستند مانند سردرد و یا بی خوابی. از علائم دیگر مسمومیت بر اثر فلزات سنگین سمی می توان گیجی، درد عضلات و مفاصل، سردرد، از دست دادن حافظه کوتاه مدت، ناراحتی های دستگاه گوارش، ناتوانی در هضم غذا، مشکلات بینائی و خستگی مزمن را نام برد. تشخیص نوع مسمومیت: به دلیل دشوار بدون تشخیص اینکه مسمومیت به علت کدام فلز سنگین سمی بوجود آمده، به این منظور یک رویکرد کلی در نظر گرفته می شود. به این صورت که مسمومیت بر اثر فلزات سنگین شامل: جیوه، سرب،آلومینیوم،آنتیموان،آرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، نقره، روی، قلع در یک گروه نظر گرفته می شود. همچنین در نتیجه ترکیب جیوه و نقره آلیاژی به نام آمالگام (Amalgam) بوجود می آید که به عنوان مسمومیت ناشی از آمالگام (Amalgam Illness) شناخته شده است.
درمان و پیشگیری مسمومیت های فلزی
اولین قدم در هرگونه از مسمومیت فلزات سنگین شناسائی عناصر سمی و آغاز فرایند سم زدائی بدن است. استفاده از داروهای کی لیت (chelating) کی لیت فرایندی است که طی آن یک ترکیب شیمیایی با یک یون فلزی ترکیب شده و آن را بصورت محکم نگه میدارد. موادی که دارای چنین خاصیتی هستند در درمان مسمومیت با فلزات بکار میروند نیز تجویز می گردد و به طور همزمان با آن، انجام عمل جمع آوری ادرار به مدت 24 ساعت به منظور تعیین سطح فلز موجود در بدن انجام می پذیرد. علائم بهبود ممکن است در عرض چند هفته قابل رویت باشد ولی درمان کامل ممکن است 6ماه تا 2 سال طول کشد. اگرچه درمان به طور کامل امکان پذیر است ولی بسیاری از افراد از عوارض ناشی از مسمومست ناشی از فلزات مدت طولاتی رنج می کشد. برخی از آسیب ها مانند آسیب های کبدی یا مغزی، ممکن است غیر قابل بازگشت بوده و فرد تا پایان عمر از عواقب ناشی از مسمومیت آن رنج می برد.
بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در اثر مسمومیت با فلزات سنگین
مواد غذائی مناسب برای سم زدائی بدن ناشی از مسمومیت فلزات سنگین سیر اثری محافظت کننده، در برابر مسمومیت بر اثر فلزات سمی را دارد. اگرچه سیر این مواد سمی را از بدن از بین ببرد ولی قادر به مقاوم کردن بدن در برابر این سموم می باشد. گشنیز می تواند به دفع سموم فلزات مانند جیوه از روی سیستم عصبی بدن کمک کند. هنگامی که شما گشنیز مصرف می کنید مواد سمی را از مغز به سمت بافت های همبند)یا همان بافت پیوندی که ازجمله وظایف آن حفاظت و پشتیبانی از بافتهای دیگر است( و یا مدفوع حرکت داده و در نتیجه سموم را دفع می کنید. قابل ذکر است که تأثیر گشنیز تازه نسبت به گشنیز خشک شده بیشتر است. فیبر محلول در سبزیجات و میوه های حاوی پکتین : میوه ها و سبزیجات سرشار از پکتین موجب فرآیند کی لیت شده و میزان دفع سرب توسط ادرار را افزایش می دهند. این سبزیجات و میوه ها شامل:گلابی، سیب سبز، مرکبات، کلم، انگور، چغندر و هویج هستند.
غذاهای غنی از آمینو اسیدها یکی دیگر از عوامل کی لیت به صورت طبیعی هستند. منابع آمینو اسیدهای گیاهی شامل گیاهانی مانند غلات سبوس دار نظیر سبوس جو دو سر، بلغور جو دو سر، ذرت، اسفناج، هویج، شلغم، انگور و انار هستند. غذاهای غنی از گوگرد- این منابع غذائی شامل پیاز، گل کلم، بروکلی و کلم بروکسل هستند که موجب کی لیت طبیعی بدن می شوند. ریشه گیاه بابا آدم به دلیل داشتن خواص ضد قارچی، ضد تومور و ضد باکتری، به عنوان ماده سم زدایی فلزات سنگین از بدن شناخته شده است.
تصویر گیاه بابا آدم
اگر شما دچار مسمومیت بر اثر فلزات سنگین شده اید، باید مواد غذایی ذکر شده را به رژیم غذائی خود اضافه کرده و در مقابل از مصرف خوراکی های فرآوری شده و حاوی مواد شیرین کننده مصنوعی اجتناب کنید. دانش پزشکی قادر به درمان مسمومیت ناشی از فلزات سمی می باشد ولی باید توجه داشته باشید که انتخاب موادغذائی مناسب تا میزان بسیار زیادی خطرات ناشی از این نوع مسمومیت ها را کاهش می دهد، پس حدالامکان تغذیه ای سالم و مناسب داشته باشید.
چه دعایی کنمت بهتر از این خنده ات از ته دل گریه ات از سر شوق دلت کلبه ای از مهر و صفا قلب تو جلوه ای از عشق و ارادت به خدا کسی که در برابر خداوند زانو میزند می تواند برابر هر کسی