تیرویید،بیماریها و درمانهای دارویی(بخش اول)

تیرویید،بیماریها و درمانهای دارویی(بخش اول)

            تیرویید،بیماریها و درمانهای دارویی(بخش اول)

         دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی

                                                   مدرس فارماکولوژی بیمارستان بوعلی تهران

به نام خداوند زیبایی ها ، به نام آ ن که گل راخنده آموخت و برجان شقایق آتش افروخت .

تیروئید چیست؟

تیروئید یک غده شبیه بال پروانه است که جلوی گردن قرار گرفته است. این غده هورمون تیروکسین (T4) و تری یدو تیرونین (T3) تولید و به داخل خون ترشح می‌کند. این هورمون ها سرعت کار و تولید انرژی را در بدن عهده دار هستند.

تیروئید افراد سالم به میزان کافی هورمون می سازد و در اعمال مهم بدن اثر می گذارد. این هورمونها سوخت و ساز بدن را از جمله آنکه چه مقدار کالری مصرف کنیم، چه مقدار احساس گرما کنیم و وزن ما را تنظیم می‌کنند، در بعضی اعضاء نیز اثرات اختصاصی دارد مانند قلب که در اثر این هورمونها تندتر می‌زند. پر کاری تیروئید حالتی است که باعث می شود مقدار زیادی هورمون به بافتهای بدن برسد. علل متفاوتی برای پر کاری تیروئید وجود دارد اما علائم و نشانه های آن مشابه است. به علت افزایش سوخت و ساز بدن بیماران احساس گرمای بیشتری می کنند و اغلب با وجود مصرف غذای زیاد کاهش وزن دارند. بعضی از بیماران دچار افزایش وزن می‌شوند که علت آن افزایش بیش از حد اشتها است.

                           

بیماران احساس خستگی می‌کنند و دچار اختلال خواب میشوند. لرزش دستها، نامنظم شدن و تند شدن ضربان قلب نیز ایجاد می‌شود. بیماران ممکن است زود رنج و به آسانی آشفته شوند.

وقتی پر کاری تیروئید خیلی شدید باشد، بیماران از تنفس کوتاه ، درد سینه و ضعف عضلات زجر می کشند. بعضی علائم بسیار نادر هستند مثل استفراغ، خارش، نارسائی قلب، سکته مغزی و یا حتی بیماری روانی.

علل پر کاری تیروئید چیست؟

1. نسج تیروئید ممکن است فعالیت بیش از حد داشته باشد و تولید هورمون زیاد شود که به این شکل بیماری گریوز یا گواتر سمی منتشر گویند.

                                     

1. یک یا چند توده در تیروئید افزایش فعالیت پیدا می‌کنند . اگر توده یک عدد باشد گره سمی خودکار نامیده می‌شود. چندین توده گواتر سمی چند گره‌ای نامیده می‌شود.

1. غده تیروئید ممکن است دچار التهاب شود که تیروئیدیت نامیده می شود و باعث آزاد شدن هورمون تیروئید ذخیره در تیروئید و پر کاری تیروئید شود که برای چند هفته تا چند ماه طول می کشد.

 

4        . مصرف بیش از حد هورمون تیروئید موجب علائم پر کاری تیروئید می‌شود.

5.بعضی داروها مانند آمیودارون و محلول لوگول حاوی مقدار زیاد ید هستند که تیروئید جهت تولید هورمون از آن استفاده می‌کند. مصرف این دارو ها در بعضی

از افراد با ایجاد پر کاری همراه است.

علائم و نشانه های پر کاری تیروئید چیست؟

1. افزایش تعداد ضربان قلب   2. افزایش خفیف فشار خون   3. تحریک پذیر بودن    4. افزایش تعریق

5. ضعف عضلات به خصوص در ناحیه شانه، لگن و ران ها      6. لرزش دستها      7. ریزش مو

8. کاهش وزن علی رغم اشتهای خوب  9. جدا شدن ناخن از بستر       10. تورم نوک انگشتان

11. کشیده شدن پلک بالا به سمت پایین  12. تغییر در ضخامت پوست    13. افزایش حرکات دستگاه گوارش

14. گواتر یا بزرگی تیروئید          15. کاهش تعداد دفعات قاعدگی یا کاهش حجم خونریزی

16. ضخیم شدن پوست در جلوی استخوان ساق پا           17. برجسته شدن چشم ها

بیشتر این علائم با درمان پر کاری تیروئید طبیعی می‌شوند و سایر نشانه‌ها به درمان جداگانه نیاز دارند.

                                   

                                      

اگزوفتالمی چیست؟

پرکاری تیروئید می‌تواند باعث کشیده شدن پلک فوقانی به طرف بالا و نگاه خیره گردد و نیز باعث بیرون زدگی یک یا هر دو چشم از حدقه شود. این حال به عنوان اگزوفتالمی شناخته می‌شود و می تواند سبب کاهش کنترل عضلات، دو بینی و به ندرت کاهش دید شود. بیشتر موارد احتیاج به درمان ندارند. اما بعضی بیماران ممکن است نیاز به مراجعه به چشم پزشک و درمان اختصاصی داشته باشند. درمان های اختصاصی شامل تجویز کورتون، یا جراحی می‌باشند.

                             

آزمایشهای تشخیصی برای پرکاری تیروئید

1. تاریخچه بیماری و معاینه بالینی برهمه مقدم است

2. اندازه گیری هورمون تیروئید، تیروتروپین و آنتی بادی‌های تحریک کننده تیروئید موجود در خون برای تایید تشخیص بکار می رود.

3. ارزیابی ساختمان و عملکرد غده تیروئید با استفاده از تجویز مقدار کم ید رادیواکتیو،

4. اندازه گیری تیروتروپین یا هورمون تحریک کننده تیروئید(TSH ) که از هیپوفیز ترشح می‌شود و کنترل کننده کار تیروئید است. در پرکاری تیروئید مقدار این هورمون در خون کم می‌شود.

پر کاری تیروئید چگونه درمان می‌شود ؟

هدف از درمان طبیعی کردن سطح هورمون های تیروئید است. در بیمارانی که علت پر کاری تیروئید مصرف زیاد هورمون باشد باید دوز دارو تنظیم شود. در کسانی که علت بیماری التهاب تیروئید باشد چون بیماری خود محدود شونده است نیاز به درمان اضافه ندارد. در مواردی که علت پرکاری تیروئید بیماری گریوز یا گواتر مولتی ندولر یا گواتر گره ای منفرد سمی باشد درمان شامل یکی از موارد زیر می باشد:

1. داروهای ضد تیروئید خوراکی که شامل متی مازول که برای بیماران با بیماری گریوز به مدت طولانی و برای علل دیگر پرکاری تیروئید به مدت کوتاه مورد استفاده قرار می گیرد . با مقدار مناسب دارو کنترل پرکاری تیروئید در عرض چند هفته میسر است. این داروها عوارض جانبی نیز دارند از جمله بثورات پوستی، خارش، تب و بندرت التهاب کبد یا کاهش گلبول‌های سفید خون. پروپیل تیو اوراسیل نیز از داروهای درمانی میباشد.

                                              

بیماران باید جهت شناخت این عوارض آموزش داده شوند و اگر دچار زردی پوست و کهیر یا خارش شدید،‌ تب بالا یا گلو درد شدید شدند، باید داروها را قطع نموده به پزشک خود مراجعه کنند.

با قطع داروی ضد تیروئید احتمال برگشت پر کاری تیروئید وجود دارد.

2. ید رادیو اکتیو باعث از کار افتادن گواتر یا کوچک شدن گره های سمی که تولید کننده هورمون تیروئید می باشند، می گردد. این درمان بدون خطر است و در بالغین با پر کاری تیروئید بطور گسترده استفاده می شود. اشعه تولید شده توسط این مقدار ید باعث تخریب سلولهای تیروئید می شود، ولی به علت آنکه غلظت آن در تیروئید بیش از نقاط دیگر است   به سایر نقاط بدن آسیب نمی‌رساند.

ید رادیو اکتیو بطور خوراکی به بیمار سر پایی تجویز می‌شود. با اینکه مقدار زیادی از فعالیت ماده رادیو اکتیو ظرف مدت چند روز از بدن خارج می شود، اثرات آن روی غده تیروئید ممکن است ظرف یک تا سه ماه طول بکشد. عارضه جانبی این درمان کم کاری تیروئید است. مدارکی وجود ندارد که این درمان باعث ایجاد سرطان در تیروئید یا دیگر قسمتهای بدن شود. در زنان ایجاد نازائی نمی‌کند. امروزه در بسیاری از مراکز دنیا تجویز ید رادیو اکتیو برای درمان پرکاری تیروئید در نوجوانان نیز استفاده می شود.

            

3 . جراحی تیروئید یک درمان دائمی دیگر بر ای پرکاری تیروئید است. امروزه این درمان کمتر توصیه می شود زیرا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد و ایجاد مشکلات پس از جراحی از جمله ایجاد بدشکلی در گردن می‌شود. به علاوه در موارد نادری ممکن است باعث صدمه به ساختمانهای نزدیک به تیروئید در گردن شود. عارضه دیگر کم کاری تیروئید است که این عارضه براحتی با قرص لووتیروکسین که عارضه جانبی ندارد برای تمام عمر قابل کنترل است.

                                        

4.داروهایی مانند پروپرانول برای تسکین علائم پرکاری تیروئید به کار می رود تا سایر درمانها اثر خود را بگذارند.

در تیروئیدکتومی یا برداشتن غده تیروئید پزشک بیشترین قسمت غده تیروئید را خارج می کند خطرات این جراحی شامل آسیب  به تارهای صوتی و غدد پارا تیروئید (غدد ریز قرار گرفته در پشت غده تیروئید که سطح کلسیم را در خون کنترل می کند) است، به علاوه شما به درمان مادام العمر با  لووتروکسین (LEVOXYLوSYNTHROIDو غیره) نیاز خواهید داشت تا سطح هورمون تیروئید در بدن شما را تنظیم کند، اگر غدد پاراتیروئید شماهم برداشته شود شما برای نرمال نگاه داشتن سطح کلسیم  تان نیاز به درمان دارید.

یکی از انواع نادر التهاب تیروئید که التهاب نیمه حاد نامیده می شود می تواند سبب ایجاد درد در غده تیروئید شود انواع دیگر آن بی درد هستند و گاهی اوقات بعد از بارداری اتفاق می افتد .

هیپرتیروئیدیسم شرایطی است که در آن غده تیروئید شما مقادیر بالایی از هورمون تیروکسین را ترشح می کند، علائم هیپرتیروئیدیسم عبارتند از:

    به صورت معنی داری متابولیسم بدن شما بالا می رود.    می تواند سبب کاهش وزن ناگهانی شما شود.

    ضربان قلبتان را تند یا نامنظم می کند.   افزایش تعریق خواهید داشت وبا عصبانیت یا کج خلقی روبرو خواهید شد.

راه های درمانی متفاوتی جهت درمان هیپر تیروئیدیسم وجود دارد. پزشکان از داروهای ضد تیروئید و ید رادیو اکتیو جهت کاهش تولید هورمون های تیروئید استفاده می کنند گاهی اوقات درمان هیپرتیروئیدیسم شامل جراحی و در آوردن قسمتی از غده تیروئید شماست، بنابراین در صورتی که به این بیماری توجه نشود می تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. بیشتر افراد زمانی که هیپرتیروئیدیسم شان تشخیص داده می شود به درمان پاسخ می دهند.

عوارض مختلف چشمی (Graves opthalmopathy): یکی از مشکلات نادر در هیپرتیروئیدیسم Graves opthalmopathy است که روی چشم ها تاثیر می گذارد در این اختلال بافت ها و ماهیچه های پشت چشم متورم می شود و کره چشم از حدقه بیرون می زند و از حالت عادی خارج می شود و حالت برآمدگی خواهد داشت این برآمدگی به این علت است که کره چشم از حدقه تا حدی بیرون زده است و این مطلب می تواند سبب شود که قسمت قدامی کره چشم شما دچار خستگی شود علائم این بیماری چشم عبارتند از:

برآمدگی کره چشم  ،  چشمان ورم کرده یا قرمز ،   افزایش پارگی یا احساس ناراحتی در یک یا هر دو چشم

    حساسیت به نور،دید تار یا دید دوتایی، التهاب و یا کاهش حرکات چشم

دانشمندان در مورد بیماری Graves  و علت ایجاد آن مطمئن نیستند اما زمینه ژنتیک را در آن موثر می

دانستند.  هیپرتیروئیدیسم به خصوص بیماری Gravesمعمولا به صورت خانوادگی منتقل می شود و در بین زنان رایج تر از مردان است . جذب بالای ید رادیو اکتیو نشان می دهد که غده تیروئید شما مقدار بالایی تیروکسین تولید می کند محتمل ترین علت می تواند بیماریGravesویا گره های پر کار باشد .

در صورتی که علائم متوسط باشند میتوانید تا حدی به وسیله اجتناب از باد و نور زیاد، استفاده از اشک مصنوعی و ژل های نرم کننده سبب کاهش آنها شوید. استفاده از عینک آفتابی اگر چشمانتان دچار بیرون زدگی است در مقابل اشعه های خورشید بسار آسیب پذیر و درمقابل نور آفتاب حساس می شود، استفاده از عینک آفتابی به شما کمک می کند تا در مقابل خورشید و باد از چشمانتان محافظت کنید .

    استفاده از قطره های لیز کننده چشم سبب کاهش خشکی و خراش چشم می شوداگر علائم شدید باشند درمان به وسیله کورتیکو استروئید ها مانند پردنیزون پیشنهاد میشود. جراحی تصلب شرائین کره چشم

سبب بهبود بینایی و تامین فضای کافی برای چشم می شود تا چشم ها به حالت نرمال خود برگردند اما احتمال دارد عوارضی مانند به وجود آمدن دید دوتایی بعد از جراحی هم مشاهده شود. جراحی ماهیچه های چشم می تواند سبب تصحیح دید دوتایی به وسیله قطع ماهیچه هایی که روی کره چشم اثر می گذارد شود و کره چشم به حالت قبل خود برگردد،

هیپر تیروئیدیسم درمان نشده می تواند سبب ضعف و شکنندگی استخوان ها (استئوپروز) شود مقاومت استخوان های شما تا حدی به مقدار کلسیم و سایر مینرال های موجود در آن ها بستگی دارد مقادیر بالای هورمون تیروئید توانایی بدن برای نگهداری کلسیم در استخوان ها را ضعیف می کند. از آنجا که پرکاری تیروئید منجر به نازک شدن استخوان ها می شود بسیار اهمیت دارد که کلسیم روزانه دریافتی تان  مکفی باشد تا از استئوپروز جلوگیری شود.

رژیم غذایی در پرکاری تیروئید:

غذاهای دریایی  ، تخم مرغ ، محصولات لبنی ، گیاهانی که در خاک های غنی از ید رشد می کنند و

نمک های دریایی و نمک های ید دار ، مولتی ویتامین هایی که حاوی ید هستند.  

                            

گنجاندن گوشت قرمز،ماکیان، تخم مرغ و حبوبات در رژیم غذایی برای تأمین نیاز پروتئینی مبتلایان به پرکاری تیروئید توصیه می شود و یک رژیم غذایی غنی از غلات کامل، منابع پروتئینی عاری از چربی ، میوه و سبزیجات

مقادیر فراوانی از غذاهای غنی از آنتی اکسیدانها از جمله سلنیوم توصیه میشود و مصرف فیبر غذایی هنگام دریافت داروهای کاهش یابند. مقادیر زیاد فیبر غذایی می تواند از جذب مناسب داروی هورمونهای تیروئیدی ممانعت به عمل آورد. حذف کلم بروکلی، خردل و گل کلم و فراورده های سویا. شواهدی وجود دارند دال بر اینکه ممکن است محصولات سویا در جذب هورمون های تیروئیدی مداخله نمایند.

بیماری تیروئید می تواند زمینه ساز ابتلا به بیماری سلیاک گردد. سلیاک یک بیماری در هضم غذاست که توانایی جذب مطلوب مواد غذایی را محدود می کند. افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی توانند غذاهای حاوی گلوتن را مصرف کنند، گلوتن پروتئینی است که در منابع نشاسته ای یافت می شود. اگر بیماری پر کاری تیروئید شما با سلیاک مرتبط باشد محدود نمودن رژیم غذایی از مصرف : محصولات گندم و جو می تواند تاثیر مفیدی داشته باشد.

طوفان تیروئیدی یا بحران تیروتوکسیک عارضه نادر و در عین حال بسیار شدید و بالقوه کشنده پرکاری تیروئید است.

علائم:

تب بالا (اغلب بالای ۴۰ درجه سانتی گراد)  ، ریتم تند و معمولاً نامنظم قلب ،استفراغ، اسهال و بیقراری

نارسایی قلبی و سکته قلبی نیز ممکن اتفاق بیفتد. با وجود درمان نیز ممکن است فرد جان خود را از دست بدهد.

اقدامات درمانی :

باید بیمار را به سرعت بستری کرده و درمان نمود. اغلب بستری در بخش مراقبت‌های ویژه ضروری است.

ید غیر آلی (به طور ایده‌آل یدید پتاسیم و نه یدین لوگل) و داروهای ضدتیروئید (متی مازول یا پروپیل تیواوراسیل) به منظور کاهش رهاسازی هورمون تیروئید از غده تیروئید به کار می‌روند. از داروهای بتابلاکر برای کاهش اثر هورمون‌های تیروئیدی موجود در گردش خون بر روی ارگان‌های انتهایی استفاده می‌شود. برای کنترل تب می‌توان از پاراستامول/استامینوفن استفاده کرد. جایگزینی مایعات، تهویه مکانیکی و تجویز کورتون هم معمولاً بخشی از درمان است . قطع ناگهانی پروپرانولول در درمان هیپر تیروییدی سبب این بحران میگردد.

                              

درمقاله بعدی از هیپوتیروییدی و سرطان های تیرویید بحث خواهد شد.

........................................................................................................................................

خواهان آنم که ضربان قلبتان                        به لبخندهای مکرر تکرار شود

و هر آنچه به دل آرزو دارید                           بی بهانه ای از آن شما باشد

ما به این دلیل روی کره ی زمین زندگی می کنیم که از زندگی لذت ببریم

به حرف های کسانی که به شما چیزی غیر از این می گویند گوش ندهید

بهترین صدقه

آن است که دانشی بیاموزید وبه دیگری آموزش دهید  و  نگهداری زبان اززشتی هااست.