مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاه
مطالب پزشکی - بیماری ها و داروها
دکتر حسین جعفری^ عضو هیئت علمی دانشگاهآذر 94
دارودرمانی در دوران بارداری ، اثرات تراتوژنیک داروها
بسمه تعالی
دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران گروه فارماکولوژی
دوران بارداری از دوران های خاص زندگی بانوان بوده و تجویز و دریافت دارو در این زمان بسیار حائز اهمیت میباشد. در این دروران با 2 موجود زنده مادر و فرزند مواجه هستیم. چند مسئله مهم در این دوران قابل تعمق است :
1- خواص فیزیکی شیمیایی داروها
2- سرعت عبور داروها از جفت
3-مدت زمان مواجه مادر و فرزند با داروها
4- زمان مواجه دارو در دوران 9ماهه(مثلا" 3ماهه اول یا سوم)
4- انتشار دارو در بافت های مختلف جنین
5- مراحل تکامل جفت و جنین و
6 - اثرات تجمع داروهای استفاده شده
مهمترین تغییرات بدن در دوران بارداری شامل :
استروژن
به وسیله تخمدان ها و جفت تولید می شود.
استروژن مسئول:
مسئول رشد رحم،پستان و ناحیه ی ژنیتال.
تغییر در احتباس آب و سدیم.
تغییر دهنده تجمع چربی.
تحریک کننده هورمون محرکه ی ملانوسیت ها و افزایش پیگمانتاسیون پوست.
پروژسترون
بوسیله جسم زرد و تخمدان و سپس جفت تولید می شود.
پروژسترون مسئول:
آماده کردن آندومتر برای جایگزینی سلول تخم.
ممانعت از انقباضات رحمی و پیشگیری از سقط.
فراهم کردن رشد مجاری ثانویه در پستان ها به منظور شیر دهی.
تحریک ترشح سدیم.
کاهش تونیسیته عضلات صاف
اکسی توسین
توسط هیپوفیز خلفی تولید می شود.
محرک انقباضات رحمی.
آثر آن در طی حاملگی بوسیله ی پروژسترون مهار میشود.
کمک به انقباض رحم پس از تولد.
تحریک رفلکس ترشح شیر در طی دوران شیر دهی.
بجز هورمون های فوق تیروکسین ، پرولاکتین و ریلاکسین نیز تغییر می نمایند.
تغییرات فیزیولوژیک
تغییرات فیزیولوژیک موجود در اندامها را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
دسته اول: تغییراتی هستند که در دستگاه تولید مثل ایجاد می شوند که پس از زایمان بازگشت این تغییرات به وضعیت اولیه به کندی صورت میگیرد.
دسته دوم: تغییراتی هستند که در سایر اندام ها مانند قلب و عروق سیستم تنفسی کلیه و گوارش و ... صورت می گیرد. این دسته از تغییرات با سرعت بیشتری پس از زایمان به وضعیت اولیه بر میگردند.
تغییرات دستگاه تولید مثل شامل:
تغییرات رحم، تغییرات تخمدان ها و تغییرات واژن و تغییرات در سایر ارگان ها شامل:
تغییرات سیستم قلبی - عروقی افزایش فاکتورهای انعقاد خون
تغییرات سیستم تنفسی تغییرات سیستم گوارشی
تغییرات سیستم ادراری تغییرات سیستم عضلانی- اسکلتی وسیستم پوششی
تکرر ادرار به دلیل رشد رحم و فشار بر مثانه در اوایل بارداری رخ می دهد.
همچنین در اواخر بارداری با مستقر شدن جنین بر روی حفره لگن دوباره بر مثانه فشار وارد شدهو تکرر ادرار مجددا ایجاد می شود.
بزرگ شدن رحم،هورمون های استروئیدی،افزایش حجم خون و برون ده قلبی عواملی هستند که عملکرد سیستم تنفسی را دچار تغییر می کنند.
افزایش میزان تنفس(بهبود تبادل دی اکسید کربن و اکسیژن)
تنفس فرد باردار به منظور حفظ اکسیژن برای خود و جنین عمیق تر می شود.
افزایش حرکات تنفسی و تهویه ریوی یک نوع آلکالوز تنفسی را در مادر ایجاد می نماید چراکه دی اکسید کربن بیش از حد توسط ریه ها دفع می گردد.
مصرف اکثر داروها در دوران بارداری خطرناک است
محققان علوم پزشکی می گویند بسیاری از زنان باردار داروهایی استفاده می کنند که نقایص جنینی به دنبال دارند.
مصرف اکثر داروها در دوران بارداری ممنوع است و زنان بارداری فقط در صورتی که پزشک آنان اجازه دهد می توانند از برخی داروها و به مدت محدود استفاده کنند.
برخی داروها ، ممکن است سبب سقط جنین شوند و برخی داروها نیز در صورت مصرف در دوران بارداری ، نقایص مادرزادی برای جنین در پی خواهند داشت.
با توجه به گزارشات جدیدی که در مورد تراتوژن بودن اکثریت داروها رسیده، بهتر است از تجویز هر نوع دارویی در دوران حاملگی خودداری شود.
در سال 1960 یک داروی آرام بخش به نام تالیدوماید وارددنیای پزشکیشد و مادران حامله در کشورهای اروپایی آنرا مصرف نمودند. حادثه عجیبی رخ داد و آن تولد نوزادانی با دست ها و پاهای خیلی کوتاه بود
این جریان فاجعه تالیدوماید در تاریخ پزشکی موسوم است. این نوزادان نمردند ولی حرکات و انجام کار برای آنها مشکل است ، این اثر فوکوملیا نامیده میشودحرکات آنها شبیه حیوان فوک و پنگوئن بوده وبایستی از ویلچر مخصوص استفاده نمایند. هرکه به اروپا سفر کرده باشد این افراد که حدود 55 سال سن دارند مشاهده می نماید. خوشبختانه این دارو به ایران نیامد. این دارو به زودی جمع آوری شد و در حال حاضر برای سرطان های خاصی مصرف میشود.
ایزوتره تینوئین (آکوتان )یک تراتوژن عمده در انسان است .این دارو جهت درمان آکنه مصرف شده و نوجوانان 13تا 20ساله که تصمیمی برای باردار شدن ندارند ،ناآگاهانه آن را مصرف می کنند .این دارو دارای برچسب اخطاری است که نشان می دهد دارو در تراتوژن است و در طی بارداری منع مصرف دارد
در مطالعه 154مورد حاملگی که ایزوترتینوئین در اوایل دوره بدو تولد ،12مورد سقط خو دبه خود ،95 مورد سقط الکتیو و 26مورد تولد نوزاد سالم نشان داده شده است .
سندرم جنین الکلی در فرزندان مادرانی که بطور مزمن الکل می نوشند دیده می شود و شامل عقب ماندگی جسمی قابل مشاهده که قبل از زایمان شروع شده و پس از تولد ادامه می یابد، است. گروه تحقیق در مورد جنین الکلی در انجمن بررس الکلیسم، معیارهای مشخص را برای تشخیص وضع نموده است. حداقل یک خصوصیت از هر کدام از سه گروه باید تواماً وجود داشته باشد تا تشخیص سندرم بر اساس معیارهای معتبر باشد.
1- عقب ماندگی رشد قبل یا بعد از تولد.
2- آنومالی های صورت شامل شکاف های کوچک در پلک ها، پل بینی صاف، کوتاهی و درازی بینی، نازک بودن لب بالا، گوش های پایین قرار گرفته غیر هم سطح و نقص تکاملی بخش میانی صورت است.
3- اختلال عملکرد سیستم عصبی مرکزی شامل میکروسفالی، درجات مختلف عقب ماندگی است.مصرف الکل در دوران بارداری سبب اختلالاتی در مغز نیز میشود که اهم آن عبارتند از اختلال در :
حافظه، خواندن و نوشتن، هماهنگی ،تمرکز ،صحبت کردن همچین
بی حوصلگی و بی انگیز گی را سبب میشود.
مصرف الکل در سه ماهه اول بارداری سبب صدمات مغزی ، کلیوی ،قلبی و تغییر در چهره و سقط میگردد. در 3 ماهه اختلال در تکامل مغز ،سبب صدمات ب استخوان ، دندان ، پوست شده و سقط به همراه دارد. در 3 ماه سوم سبب اختلال در مغز ، عدم تکامل در ریه ها و سقط را به همراه دارد
رژه لب برای سلامتی جنین باردار بسیار مضر میباشد
مواد اولیه استفاده شده در مواد آرایشی کیفیت لازم را ندارد و امکان وجود سرب و فلزات سنگین در آن ها است که برای انسان ایجاد مسمومیت میکندسرب بر روی سیستم اعصاب مرکزی تاثیر منفی دارد و اثرات آن نیز در بلند مدت مشخص میشود تاثیر این فلز بر روی جنین نیز بیشتر است به همین دلیل خانوم های باردار نباید از مواد آرایشی استفاده کنند سرب از جفت عبور کرده و در صورتی که وارد بدن جنین شود اختلالات مانند عقب ماندگی-کاهش یادگیری و اختلال روانی در کودک ایجاد میشود
داروهای ضد تشنج مانند فنی تویین ( دیلانتین) کاربامازپین ،والپروات
خطر بروز مالفورماسیون در فرزندان زنان مبتلا به صرع بزرگ که در طی بارداری داروهای ضد تشنج مصرف می کنند ،تقریباً 2برابر جمعیت طبیعی است .
شکاف در لب (لب شکری) در اثر مصرف فنی تویین (داروی ضد صرع) و میکروسفالی (مغز کوچک ) در اثر مصرف الکل در بارداری ایجاد میشود.
همچنین مصرف داروهای ضد صرع در حاملگی سبب ایجاد سوراخ در نخاع میگردد (Spina Bifida ).
ازدواج برای خانم های صرعی اشکالی ندارد ولی به عنوان یک اصل کلی نبایستی این بانوان باردار بشوند زیرا با داروهایی که این افراد مصرف می نمایند نوزادان ناهنجار به دنیا می آورند.
آندروژنها ممکن است سبب بروز صفات مردانه در جنین مونث در حال تکامل شوند.
داروهایی که نبایستی در دوران بارداری مصرف شوند همراه با مصرف داروها در دوران شیر دهی در مقاله بعدی عرضه می گردد.
آغوش گرمم باش بگذار فراموشش کنم لحظه هایی راکه در سرمای بی کسی لرزیدم.........
نوشته شده در تاریخ دوشنبه بیست و سوم آذر ۱۳۹۴ توسط دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه