روزه داری و سلامت

             دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گروه فارماکولوژی

دانشکده داروسازی و واحد علوم دارویی تهران ، مدرس فارماکولوژی بیمارستان بوعلی تهران

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ ..... «الصّائم فى السّفر فى شهر رمضان کالمفطر فیه فى الحضر.»

حضرت زهرا(س):

روزه داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده ، روزه اش به چه کارش خواهد آمد.

( بحارالانوار جلد ۹۳ صفحه 295)

منافع سلامت روزه داری                                                                   

    روزه داری اگر با اصول درست تغذیه انجام شود، پس از پایان ماه مبارک باعث کاهش میزان کلسترول و چربی های خون، کاهش وزن، بهبود فشارخون، پاکسازی کبد و دستگاه گوارش وکاهش اضطراب و افسردگی خواهد شد، اما الگوی نادرست تغذیه در این ماه به دلیل زمان زیادی که معده خالی از موادغذایی است می تواند مشکلات متعددی به علت گرسنگی و تشنگی و پس از آن پرخوری ایجاد کند. به عنوان مثال سوءهاضمه، سردرد، احساس بی حالی و کسالت پس از افطار ازجمله نشانه های شیوه تغذیه نادرست در ایام روزه داری است.

ویژگی های وعده غذایی افطار

پیشگیری از یبوست در ایام روزه داری

شروع افطار با شیر و چند عدد خرما مفید است.

نان و پنیر و سبزی را به عنوان افطار تناول کنید.

استفاده از غذاهای سهل الهضم در افطار توصیه می شود.

مصرف زولوبیا و بامیه توصیه نمی شود.

هنگام افطار تند خوری و پرخوری نکنیم.

از افطار تا هنگام  سحری سعی کنید با نوشیدن مایعات فراوان و میوه ها میزان آب بدن خودرا در طول روز درسطحی متعادل قرار دهید.

                                                                       

بخور و نخور های وعده غذایی افطار

شیر گرم و خرما در مقابل آب سرد

غذای سبک و سهل الهضم در مقابل غذاهای چرب و سرخ کرده

غذهای قندی (حلوا،شله زرد....)  در مقابل غذاهای مقوی (نان و پنیر و سبزی گردو)

ویژگی های وعده غذایی سحر

وعده غذایی سحر را حذف نکنید.

وعده غذایی سحر سبک و مقوی باشد.  بلافاصله پس از سحری نخوابید.

مصرف میوه در سحری از تشنگی در طول روز پیشگیری می کند.

مصرف غذاهای چرب،سرخ کرده و پرادویه موجب تشنگی می شود.

                                                          

بخور و نخور های سحر

غذای سبک در مقابل سنگین و پرچرب

استفاده از گروه های غذایی مختلف(بویژه سبزی و میوه)

عدم مصرف چای پررنگ،غذاهای چرب شیرین و سرخ کرده   ،   عدم مصرف زیاد آب

روزه  داری در گروه های مختلف و بیماری ها

گر چه اسلام عزیز روزه را برای تمام  افرادی که قادر به روزه داری باشند واجب دانسته ولی اگر روزه داری موجب لطمه به بدن فرد شود مورد تأیید دین مبین نخواهد بود.
با وجود مزایای فراوان روزه داری برای حفظ سلامت افراد دین اسلام برای افراد بیمار و مسافر و خانم هایی که در دوره ماهانه هستند روزه داری را ممنوع نموده است.
همچنین اگر فرد دارای بیماری و یا شرایط فیزیولوژیکی خاصی باشد که طبق نظر پزشک روزه داری منجر به صدمه به بدن او می شود باز هم روزه گرفتن از نظر دین اسلام قابل قبول نیست.

روزه داری در کودکان و نوجوانان

حتما باید وعده های غذایی سحر، افطار و شام در برنامه غذایی کودکان و نوجوانان وجود داشته باشد.

پیشنهاد می کنیم تا وعده افطاری سبک باشد و کمتر از چربی و روغن استفاده شود و از آنجایی که حجم معده افراد کم سن و سال کوچک تر از بزرگ ترهاست توصیه می کنیم که وعده شام به فاصله دو یا سه ساعت بعد از افطار خورده شود.

 والدین نباید فراموش کنند که تنوع غذایی در وعده های مختلف را در نظر بگیرند.

خوردن سبزیجات و میوه در کنار غذا و همچنین یک لیوان شیر هنگام افطار یا سحر را توصیه می کنیم.

علاوه بر اینها حتما در رژیم غذایی آنها غلات، حبوبات و ماست نیز گنجانده شود. حتی المقدور از خوردن زولبیا و بامیه و نوشابه های گازدار پرهیز شود تا برنامه غذایی سالمی داشته باشید.

                                                         

روزه داری در بیماران

بیماران دیابتی

 بیماران گوارشی مثل کسانی که سابقه زخم فعال معده دارند نیز نمی توانند روزه بگیرند

برای مبتلایان به نارسایی قلبی و افرادی که دچار ایسکمی (کم‌خونی بافت قلب) و درد قفسه صدری هستند روزه‌داری ممنوع است.

گروهی

                                                                 

از بیماران که فشارخون‌های کنترل نشده دارند نیز نباید روزه بگیرند.

اگر به مشکلات دریچه‌ای قلب دچارید منع روزه‌داری ندارید ولی با پزشکتان‌ مشاوره کنید چون هر بیماری شرایط منحصر به فردی دارد.در صورت نارسایی متوسط و شدید کلیه، وقتی کلیه از کار افتاده و بیمار باید تحت درمان با دیالیز قرار گیرد، دفع شدید پروتئین از ادرار و همچنین در صورت دفع مکرر سنگ‌های کلیوی، روزه گرفتن از لحاظ پزشکی ضرر جدی دارد.

                                                                                                

افرادی که تشکیل سنگ‌های ادراری در آنها فعال بوده و بیش از 2 سنگ ادراری ظرف مدت 6 ماه داشته اند یا دارای سنگ ادراری هستند بهتر است در مورد روزه گرفتن احتیاط کنند.

                         

الگوی تغذیه‌ای خوب، سالم و مغذی  (Nutritious andHealthy Diet)

1- کفایت : غذای مصرفی ،فراهم کننده مقادیر کافی مواد مغذی، فیبر و انرژی برای تامین سلامت و وزن مناسب بدن باشند.

2-تعادل :(Balance) منظور از تعادل یا توازن تامین انواع مختلف مواد غذایی به تناسب با یکدیگر است به نحوی که مصرف یک نوع ماده مغذی به مقدار زیاد سبب حذف سایر مواد مغذی نشود. تعادل در مصرف مواد غذایی یعنی اینکه از تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن به مقدار کافی استفاده شود برای این منظور گروه های غذایی باید به تناسب در برنامه غذایی روزانه وجود داشته باشند.

3-کنترل کالری :(Calorie Control) انرژی دریافتی از طریق غذا بایستی مطابق فعالیت های بدنی روزانه و نیازهای متابولیکی فرد تنظیم شود تا تعادل در دریافت کالری روزانه برقرار گردد و بدین ترتیب از افزایش یا کاهش وزن پیشگیری شود.

4-میانه‌روی :(Moderation)به منظور حفظ سلامت باید در مصرف غذاهایی که چربی، کلسترول، قند و نمک زیاد دارند، اعتدال و میانه روی داشت. میانه‌روی به معنای آن است که محدودیت حتی در مصرف انواع مواد مغذی ضروری نیز لازم است و برای مثال انواع فیبر برای سلامتی دستگاه گوارشی مفید است، اما مصرف مقدار زیاد آن موجب از دست رفتن دیگر مواد مغذی می‌‌‌گردد.

-تنوع :(Variety)تنوع غذایی انتخاب انواع غذاها از گروه های مختلف غذایی (مانند نان و غلات، میوه‌ها و سبزی ها و...) و همچنین انتخاب مواد غذایی مختلف در داخل هر گروه غذایی (مانند برنج، گندم، جو، جو دوسر، ذرت و...) می‌باشد.

....................................................................................................................................................................................................

فقر عریانی و گرسنگی نیست، فقر آن است که روز و شبمان را بی‌اندیشه سر کنیم، فقر همان گردوخاک نشسته بر کتاب‌های نفیس کتابخانه‌ها است، فقر نبود آگاهی و دانش و تکنولوژی روز است که امید آنکه روزگارمان سرشار از ثروت و غنای علم و دانایی و کمال باشد تا سیلاب تحریم‌های جهانی نتواند قلب سرزمینمان ایران را به لرزه درآورد