بررسی مهمترین داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی(CNS)

بررسی مهمترین داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی(CNS)

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی  دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران  گروه فارماکولوژی 

حمد و سپاس بی کران پروردگار یکتا را که هستی مان بخشیده و به طریق علم و دانش رهنمون مان شد و به همنشینی رهروان علم و دانش مفتخر مان نمود و استفاده  از  علم و معرفت را روزی مان ساخت

یکی از مباحث بسیار مهم در رشته‌های مختلف علوم پزشکی و روانشناسی، شناختن داروهای موثر بر مغز است

شاید بحث داروهای موثر بر دستگاه عصبی جایگاهی ویژه داشته باشد. مغزی که قرار است کنترل همه امور را به دست بگیرد دچار ناتوانی شده و یکی از راه‌ها برای بهبود آن، استفاده از داروهایی است که مستقیما این جسم یک و نیم کیلویی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

از آنجا که درس فارماکولوژی (داروشناسی) یکی از دروس مهم رشته‌های مختلف محسوب می‌شود و مبحث نوروفارماکولوژی (Neuropharmacology) اهمیت ویژه‌ای دارد

.

امروزه به دلایل مختلف اجتماعی, اقتصادی, فرهنگی و... مصرف داروهای موثر بر سیستم اعصاب مرکزی (CNS) در حال گسترش است. لذا با توجه به اهمیت و گستردگی تجویز این داروها, بررسی 5 گروه از داروهای مذکور (شامل آرامبخش - خواب آورها, ضد افسردگی ها, ضد صرع ها, داروهای ضد جنون و داروهای ضد پارکینسون) مورد بحث قرار میگیرند.

سیستم اعصاب مرکزی (CNS) شامل مغز و نخاع است و جزو حساس‌ترین، پیچیده‌ترین و مهم‌ترین قسمت‌های بدن انسان محسوب می‌شود. هرگونه اختلال و یا بیماری در این ناحیه می‌تواند عواقب و عوارض وسیعی در زندگی برای شما به همراه داشته باشد. متاسفانه برخی از این اختلالات منجر به مرگ فرد خواهد شد. بنابراین شناخت داروهای این بیماری بسیار کمک‌کننده است و از خطرات جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کند

.

داروهای ضد تشنج معمولا برای دوره‌های طولانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و توجه به ویژگی‌های فارماکوکینتیک آن‌ها به منظور پیشگیری از مسمومیت و تداخلات دارویی حائز اهمیت است. برای برخی از این داروها مانند فنی توئین، تعیین سطوح پلاسمایی و کلیرنس در هر بیماران ممکن است برای درمان ایده آل ضروری باشد. به طور کلی داروهای ضد تشنج به صورت خوراکی جذب خوبی داشته و زیست دسترسی مناسبی دارند. بیشتر داروهای ضد تشنج توسط آنزیم‌های کبدی متابولیزه می‌شوند (به غیر از گاباپنتین و ویگاباترین) و در برخی موارد متابولیت‌های فعال ساخته می‌شوند. مقاومت به داروهای ضد تشنج ممکن است به علت افزایش بیان ناقلین دارو در سطح سد خونی- مغزی باشد.

مهم ترین داروهای عصبی شامل:

1-Disorder sleep(midazolam,phenobarbital

داروهای خواب آور وموثر بر اختلالات خواب

    2- Anexilitic(diazepam,lorazepam.phenobarbital)

داروهای آرام بخش و ضد اضطراب

3- Anti Epilepsy) phenobarbital,diazepam,nitrazepam(

داروهای ضد صرع

4- Anti Parkinson Drugs)levodopa(

5-Anti depressant Drugs( ایمیپرامین  و  سرترالین)  

داروهای ضد افسردگی                                                                         

6-Neuroleptics تری فلوروپرامازین))

داروهای ضد جنون

ویژه گیهای داروهای موثر بر اعصاب مرکزی:

—  -C.N.S. Drugs are used in a wide rang.

—  -C.N.S. Drugs pass of BBB & CSF.

—  -Some of them cause tolerance & dependency(narcotics,Alcohol,BARBs,BDZs

—  -They are adverse effect & toxic effects.

—  -Some of them have small Ti.

—  -They interact greatly with other drugs.

داروها در موارد مختلف بکار میروند. از سد خونی مغزی و مایع مغزی- نخاعی عبور مینمایند

بعضی از این داروها تحمل و وابستگی ایجاد نموده وهمچنین اثرات سمی دارند.

با اکثر داروها تداخل داشته و مهمتر از همه حریم ایمنی باریکی دارند یعنی اگر دوز کمی بیشتر شود مرگ به دنبال دارند.( اندکس تراپی کوچکی دارند).

خواب آورها

خر خر کردن .کم خوابی . پر خوابی .خوابگردی. فلج خواب . کابوس .هراس شبانه . خواب ترسی دندان قروچه . شب ادراری . خواب های تجزیه ای

قرص ها و امپول های ارام بخش دارو هایی می باشند که با سرکوب سیستم عصبی مرکزی باعث ایجاد ارامش تمدد اعصاب و کاهش  اضطراب میگردد

قرص ها و امپول های ارام بخش دارو هایی می باشند که با سرکوب سیستم عصبی مرکزی باعث ایجاد ارامش تمدد اعصاب و کاهش  اضطراب میگردد خواب الودگی سرخوشی کندی تنفس کاهش حس تعادل شل شدن عضلات قضاوت مختل وواکنشهای کند و مردد میشوند.

 اثرات اصلی همه ی ارام بخش ها

ضد اضطراب.خواب اور ، ضد اسپاسم ، ضد تشنج ، فراموشی اور

دسته بندی داروها

.بنزو دیازپین ها :درمان بی خوابی ارامبخش شل کننده ی عضلات حملات پانیک صرع و...

این دارو ها بسته به سرعت اثر و نیمه عمر به انواع کوتاه ثر مثل مدیزولام و تریازولام متوسط اثر مثل الپرازولام کلونازپام تمازپام و لورازپام و طولانی اثر مثل دیازپام فلورازپام و کلردیازپوکساید تقسیم میشوند .

اشکال دارویی این دسته دارو ها به صورت شیافت قرص و امپول بکار می رود .

این دسته از دارو ها به جای بار بیتورایت ها از سال 1960 وارد بازار شدند .

باربیتورات ها :در سال 1864 توسط دانشمند المانی ادولف بایر کشف شد این داروبا کاهش تحریک پذیری در نرون ها عمل میکند دارو خواب اور قدیمی میباشد تاثیر این دارو مثل اثر موقت الکل می باشد این دارو باعث افزایش میزان فعالیت گابا میشود .

     

مکانیسم اثر این دسته دارو به عنوان اگونیست های گیرنده بنزو دیازپین اثر کرده و باعث تسهیل ورود یا افزایش عمل گاما امینو بوتریک اسید شده و ورود یون کلر را ب سلول ها افزایش می دهد .

اثر تجمعی بعد از مصرف این دارو ها به این شرح است که بنزو دیازپین ها در فاز یک متابولیسم کبدی متابولیت های فعالی را ایجاد میکنند که باعث افزایش اثر خواب اوری این دارو ها و ایجاد پدیده ای بنام اثر تجمعی میشود .

دیازپام.اکسازپام.لورازپام.کلردیازپوکساید.الپرازولام.برومازپام.کلوبازام.کلونازپام.کلرازپام.استازولام.فلونیترازپام.فلورازپامهالازپام.کتازولام. لوپرازولام.لورمتازپام.مدازپام.میدازولام.نیترازپام.نوردازپام.پرازپام.کوازپام.تمازپام.تترازپام.

عوارض جانبی بعد از ترک دارو

گیجی افت قوای ذهنی  ، درد های شکمی، تعریق تهوع ، حساسیت به نور و صدا ، احساس گز گز

دارو های چرخه خواب و بیداری

راملتئون بهترین داروی خواب آور

 قرص راملتئون به شما کمک میکند تا سریع تر به خواب روید و در تمام طول شب خواب اسوده ای داشته باشید.راملتئون به گروه آرامش بخش های سیستم عصبی مرکزی تعلق دارد و برای درمان بی خوابی به کار برده میشود.

نحوه مصرف قرص راملتئون

قرص راملتئون را حداکثر تا نیم ساعت پیش از رفتن به رختخواب مصرف کنید و پس از مصرف دارو از انجام فعالیت های دیگر به همراه امادگی برای رختخواب بپرهیزید .

قرص راملتئون را با غذا و یا بلافاصله پس از غذا مصرف نکنید قرص را به صورت کامل قورت داده و از جویدن و خرد کردن ان بپرهیزید.

دارو های ضد اضطراب

داروی ضد اضطراب (به انگلیسی: antianxiety) علاوه بر ایجاد احساس بر طرف شدن تنش عضلانی، احساس آرامش و آسودگی را نیز به همراه می‌آورند. این داروها در درمان اختلال‌های اضطرابی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. داروهای ضداضطراب مانند دیازپام،اکسازپام، آلپرازولام (زاناکس) (Xanax) فعالیت سمپاتیک مغز را به اندازه‌ای کاهش می‌دهند که پاسخ‌های اضطراب کاهش یابند یا باز داری می‌شوند. بنزودیازپینها مانند کلرودیازپوکساید، دیازپام، اکسازپام و آلپرازولام از جمله داروهای ضد اضطراب هستند. از داروهای دیگری مانند مپروبامات و پروپرانولول نیز گاهی استفاده می‌شود.

پروپرانولول یا ایندرال یکی از بهترین داروهای ضد اضطراب

این دارو گیرنده های بتا را در قلب وعروق بلوک مینماید.

مسدودکننده‌های بتا برای کنترل بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند و با کاهش ضربان قلب و فشار خون مانع از اثرگذاری اپی‌نفرین در بدن می‌شوند. اپی نفرین هورمونی است که در بدن به‌طور طبیعی ایجاد می‌شود و روی ضربان قلب و… اثراتی به‌جای می‌گذارد. مسدودکننده‌های بتا، نشانه‌های استرس و اضطراب مانند لرزش، تعریق و دیگر علائم را کاهش می‌دهند. این داروها برای درمان استرس در کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند.

سکترال (آسبوتولول)، تنورمین (آتنولول) و ایندرال (پروپرانولول) ازجمله مسدودکننده‌های بتا هستند. از عوارض جانبی مصرف این داروها می‌توان به افزایش وزن، خستگی و سردشدن دستان و پاها اشاره کرد. در‌صورتی‌که به دیابت یا آسم مبتلا باشید، نباید از مسدودکننده‌های بتا استفاده کنید.

بوسپیرون جدید ترین داروی ضد اضطراب

بوسپیرون برای درمان بلندمدت استرس مزمن و رفع اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شود. این قرص ضد استرس، روی افزایش عملکرد سروتونین اثر می‌گذارد. سروتونین هم نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که به بهبود خلق‌وخو و کاهش اضطراب کمک می‌کند. روزها طول می‌کشد تا اثرات مثبت بوسپار مشخص شود؛ به‌همین‌خاطر در درمان حملات آنی مانند حملات پانیک مفید نیست. برای اینکه این قرص ضد استرس اثرگذاری خود را نشان بدهد، باید به‌طور منسجم و پیوسته مصرف شود. در این صورت می‌تواند از علائم اضطراب بکاهد.

بوسپیرون نوعی قرص ضد استرس است که مانند سایر داروهای کاهنده اضطراب، اعتیاد ایجاد نمی‌کند، میزان آرام‌‌بخشی کمتری دارد و خطر بیش‌مصرفی (اُوردوز) آن هم کمتر است. از عوارض جانبی مصرف آن می‌توان به سرگیجه، سردرد، برافروختگی واختلالات خواب اشاره کرد.

داروهای ضد افسردگی  تری سیکلیک ها

داروهایی که برای درمان اختلال افسردگی اساسی و بیماری هایی مثل افسرده خویی و اختلالات اضطرابی وسواس فکری وعملی و اختلال خوردن میگرن درد قاعئدگی خروپف بیش فعالی اختلال در خواب اعتیاد بکار میروند.

سه حلقه ای ها مثل ایمی پرامین امی تریپتیلین نور تر یپتیلین اولین دسته از دارو های ضد افسردگی هستند . عمل اصلی لین دارو ها در مغز با مهار باز جذب سرو تونین و نور اپی نفرین با بلوک نمودن عملکرد انتقال دهنده ها سروتونین و نور اپی نفرین است .

   

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپینفرین

داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین هم گروه دیگری از داروهای مورداستفاده برای رفع استرس و اضطراب هستند. این داروها، ضدافسردگی به‌شمار می‌روند و از نمونه‌های آن می‌توان بونلافاکسین (افکسور)، سیمبالتا (دولوکستین) و پریستیک (دیس ونلافاکسین) را نام برد. مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین باعث افزایش ترشح سروتونین و نوراپی نفرین می‌شوند. در نتیجه خلق‌وخو را بهبود می‌بخشند.

گیرنده‌های سروتونین (HT5))

گیرنده‌های 5HT، گیرنده‌های سروتونین در غشای سلولی سلول‌های عصبی و انواع دیگر سلول در جانداراناند، و به عنوان یک کانال یونی دریچه-لیگاندی درونزاد، برای تأثیرات سروتونین و طیف گسترده‌ای از داروها و روانگردان‌های توهم‌زا واسطه‌گری می‌کنند.

سروتونین در پاسخ به یک اتفاق مثبت، مثلاً یافت شدن منبع غذایی جدید، یا در جنس نر به دلیل یافت جنس ماده آماده جفت‌گیری آزاد می‌شود. زمانی که یک کرم سیر حضور باکتری‌ها را از طریق حواس پوسته خود احساس کند، دوپامین آزاد شده موجب آرام شدن او می‌شود، ولی در صورت گرسنه بودنش، سروتونین نیز آزاد می‌شود که این نیز خود موجب بیشتر آرام شدنش می‌شود و به این ترتیب این مکانیزم باعث بیشتر شدن مدت زمان حضور جاندار در محیط حاوی غذا می‌شود. در این زمان عین حال سروتونین باعث تحرک بیشتر ماهیچه های مربوط به غذا خوردن می‌شود،

سروتونین بر سلول‌های حساس به سروتونین منتشر شده که کارشان کنترل ادراک جاندار از میزان وفور منابع غذایی اطراف است.

وقتی بوی غذا به مشام انسان می‌رسد، دوپامین آزاد می‌شود تا به افزایش اشتها بینجامد.

مواد و داروهای زیادکننده سروتنین در بدن

داروها: مهار کننده های بازجذب سروتونین

اسیتالوپرام (Lexapro)،  فلوکستین (Prozac) (،فلووکسامین (Luvox, Luvox CR) (

ویلازودون (Viibryd) (، سرترالین

.............................................................................................................................................................

هرپایانی آغازیست برای مرحله بعد.

برای هر چیز راهی است وراه بسوی بهشت دانش است. "  رسول اکرم (ص)