داروهای مسبب دیالیز کلیه وداروهای مصرفی دردیالیز کلیه

   داروهای مسبب دیالیز کلیه وداروهای مصرفی دردیالیز کلیه

دکتر حسین جعفری عضو هیئت علمی گروه فارماکولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران

رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی            

پروردگارا سینه‌‏ام را گشاده دار، و کار را بر من آسان کن، گره از زبانم بگشاى تا سخنم را درک کنند

داروهایی که می توانند به کلیه ها آسیب برسانند به عنوان “داروهای نفروتوکسیک” شناخته می شوند. این داروها می توانند باعث آسیب مستقیم به کلیه ها شوند. 

برخی از این داروها به طور خفیف عملکرد کلیه را بدتر می کنند و برخی دیگر می توانند باعث آسیب حاد کلیه شوند. خطر آسیب کلیه به سلامت فردی و سایر داروهایی که مصرف می کنید بستگی دارد.

NSAIDs یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن به دلیل استفاده گسترده، در فهرست داروهایی هستند که باعث آسیب کلیه می‌شوند.   NSAIDs برای درمان مجموعه ای از بیماری ها مانند تب، آرتریت روماتوئید، درد قاعدگی و التهاب استفاده می شود،

اما آنها همچنین می توانند میزان جریان خون به کلیه ها را کاهش دهند و در نتیجه احتمال آسیب یا نارسایی کلیه را ایجاد کنند.

 افراد مبتلا به نارسایی قلبی، بیماری کبد یا مشکلات کلیوی قبلی در هنگام مصرف NSAIDs در معرض خطر بیشتری قرار دارند. ه طور کلی، سعی کنید از این داروها به میزان کم و در کمترین دوز موثر برای کوتاه ترین مدت استفاده کنید.

وانکومایسین  بیماران مبتلا به عفونت شدید استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA) اغلب با آنتی بیوتیک IV، وانکومایسین ، درمان می شوند . از آنجایی که این دارو می‌تواند باعث آسیب کلیه و نفریت بینابینی حاد (تورم در کلیه‌ها) در برخی از بیماران شود.

دیورتیک ها یا قرص های آب برای درمان بیماری هایی مانند فشار خون بالا، گلوکوم و ادم استفاده می شوند، اما مانند سایر داروها، خطراتی نیز دارند. دیورتیک های معروف عبارتند از هیدروکلروتیازید ، فوروزماید و اسپیرونولاکتون . آنها با خطر آسیب حاد کلیه مرتبط هستند.

یدرادیواکتیو یکی از شایع ترین علل آسیب کلیوی در بین بیماران بستری در بیمارستان هستند که در عرض 24 تا 48 ساعت پس از دریافت تزریق حاجب IV رخ می دهد.

مهارکننده های ACE می توانند برای کلیه ها خوب و بد باشند. اینها داروهایی هستند که به “-il” ختم می شوند، مانند لیزینوپریل ، انالاپریل و رامیپریل . مهارکننده های ACE داروهای محبوب فشار خون بالا و نارسایی قلبی هستند.

از آنجایی که مهارکننده‌های ACE توسط کلیه‌ها متابولیزه می‌شوند ، خطر آسیب کلیوی را به همراه دارند، به‌ویژه اگر کم‌آبی داشته باشید، که اغلب در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی موجود (مانند بیماری مزمن کلیوی) اتفاق می‌افتد.

 اگر در معرض خطر بیشتری برای آسیب کلیوی هستید اما به مهارکننده ACE نیاز دارید، احتمالاً با دوز کم شروع می‌کنید و ممکن است پزشک شما برای نظارت بر سلامت کلیه‌هایتان نیاز به آزمایش‌های معمول کراتینین خون داشته باشد.

          

آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزید برای ایجاد آسیب کلیه – حتی در دوزهای پایین – شناخته شده اند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی، کم آبی بدن، یا کسانی که برای مدت طولانی از این آنتی بیوتیک ها استفاده می کنند، در معرض خطر بالایی هستند.

 سمی ترین آمینوگلیکوزید نئومایسین است و پس از آن جنتامایسین ، توبرامایسین و آمیکاسین قرار دارند. استرپتومایسین کمترین سمیت را دارد. اگرچه این داروها معمولاً در بیمارستان ها استفاده می شوند، اما مهم است که آنها را در ذهن خود نگه دارید

داروهای HIV و داروهای ضد ویروسی  برخی از داروهای ضد ویروس HIV با آسیب طولانی مدت کلیه مرتبط هستند و می توانند خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش دهند.

 (تنوفوویر) و Reyataz (atazanavir) هر دو به علت آسیب حاد کلیوی نشان داده شده است. داروهای خطرناک برای کلیه هستند.

زولدرونیک اسید معمولا برای درمان پوکی استخوان استفاده می شود، اما یک علت شناخته شده آسیب کلیه و نارسایی کلیه است. Zometa یک داروی IV مهم برای درمان سرطان متاستاتیک استخوان است، اما دارای پتانسیل شناخته شده ای برای اختلال در عملکرد کلیه است.

داروهای مضر برای کلیه

داروهای سوزش سر دل: از جمله مهارکننده‌های پمپ پروتئین از شامل اومپرازول، لانوسپروزول، پانوترازول، رابپرازول، و اسموپرازول.

داروهای ضد ویروسی: از جمله آسیکلوویر، برای تبخال و تونفوویر برای اچ آی وی.

داروهای فشار خون بالا: از جمله رامیپریل، لیزینوپریل، کاپتوپریل، و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین مانند کاندازارتان و والزارتان.

داروهای اختلال دو قطبی: از جمله لیتیوم

داروهای ضد انعقادی: از جمله فنی توین، و تریدیون

داروهای شیمی درمانی: از جمله اینترفرون، سیس پلاتین، پامیدرونات، کربوپلاتین، تاکرولیموس، سیسکلوسپورین، میتومایسی سی.

داروهای پوکی استخوان و هیپرکلسمی: از جمله زولدرونیک اسید

مواد مخدر غیر قانونی: از جمله کوکائین و آمفتامین.

قبل از مصرف داروهای زیر، از آثار منفی آنها بر  کلیه‌ها آگاه باشید. لیست داروهای زیر می‌تواند موجب آسیب‌های کلیوی کشنده باشد، بنابراین اگر آنها را مصرف می‌کنید، دوز توصیه شده توسط پزشکان را رعایت کنید:

آنتی بیوتیک ها: از جمله سفالوسپورین ها، متی سیلین، سیپروفلوکساسین، سولفونامیدها و آمفوتریسین B

ضد دردها: از جمله استامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی از جمله آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، و …

مهارکننده‌های COX-2: از جمله سلکوکسیب، روفکوکسیب. داروهای خطرناک برای کلیه

مشکلاتی که گیاهان دارویی برای کلیه‌ها ایجاد می‌کنند

برخی گیاهان دارویی باعث ایجاد عوارض منفی در عملکرد کلیه‌ها می‌شوند. با توجه به حجم بالای تبلیغات رسانه‌ای مبنی بر اثرات درمانی کارآمد و ایمن فرآورده‌ها و مکمل‌های گیاهی، آموزش و اطلاع‌رسانی از طرف مراجع ذی‌صلاح درباره مصرف درست و منطقی فرآورده‌های گیاهی با لحاظ خطرات و عوارض احتمالی آن‌ها، ضروری است.

همچنین سازمان‌های نظارتی و قانون‌گذار نقش مهمی در جلوگیری از تخلفات گیاهان دارویی دارند.

عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی بسیاری از اندام‌ها و دستگاه‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن کلیه‌ها هستند و از آن‌جا که کلیه؛ اصلی‌ترین اندام در دفع مواد شیمیایی واردشده به بدن است، در برابر تاثیرات این مواد آسیب‌پذیر است. برخی گیاهان دارای ترکیبات شیمیایی هستند که ممکن است بر ساختار و عملکرد کلیه تاثیرات منفی داشته باشد. همچنین باید توجه داشت که جایگزینی و مخلوط‌شدن نمونه‌های گیاهی، انواع تقلب‌ها، آلودگی با فلزات سنگین، آلاینده‌ها و آفت‌کش‌های گیاهی، سموم حاصل از آلودگی‌های قارچی و میکروبی می‌تواند در اثرات سوء ترکیبات و فرآورده‌های گیاهی نقش داشته باشد.

با توجه به مطالب مطرح‌شده، پژوهشگران فارماکولوژی و داروسازی در یک مطالعه مروری عوارض گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی را بر کلیه‌ها بررسی کردند.

نکروز حاد توبولی؛ بیماری است که طی آن سلول‌های اپی‌تلیایی که لوله‌های کلیه را تشکیل می‌دهند، از بین می‌روند.

نکروز حاد توبولی؛ بیماری است که طی آن سلول‌های اپی‌تلیایی که لوله‌های کلیه را تشکیل می‌دهند، از بین می‌روند.

آنزیم سیکلواکسیژناز در کلیه نقش مهمی دارد و هر ترکیبی که باعث مهار فعالیت این آنزیم می‌شود می‌تواند باعث بروز نارسایی کلیه شوند. خطر ایجاد آسیب کلیه در افرادی که از قبل بیماری کلیوی داشته‌اند بیشتر است. برخی از گیاهان دارویی مانند عروس چمنزار اروپایی، زنجبیل، شاه بلوط هندی، بابونه گاوی، Curcuma longa یا زردچوبه، کندر، چای سبز، بید و ... می‌توانند باعث مهار آنزیم COX و اختلال در عملکرد کلیه‌ها شوند.

داروهای بیماران دیالیزی

برای بیماران تحت همودیالیز، مصرف داروی تجویز شده به منظور حفظ سلامتی و رفاه آنان ضروری است، اما پایبندی به مصرف داروها، دشوار است. هدف این مطالعه تبیین تجربه چگونگی مصررف دارو در بیمراران تحرت همودیالیز بود.

امروزه بیماران دیالیزی به عنوان افرادی که دارای بیماری های صعب العلاج می باشند، باید داروهای مختلفی را برای بهبود درد خود و از بین بردن یک سری از بیماری‌ ها مصرف نمایند. گفتنی است داروهای مصرفی بیماران دیالیزی نمونه‌ های مختلفی را دارند که افراد باید با توجه به نوع مشکل خود نسبت به استفاده از آن ها اقدام نمایند.  فعالیت کلیه ها باید حتما کنترل شود، در صورت ایجاد نارسایی کلیه ممکن است در موارد شدید به حالت کما و یا مرگ هم منجر شود. روش ‌های درمانی مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد. یکی از راه های درمانی استفاده از دارو های نارسایی کلیه است.

اریتروپویتین  اکثر بیماران مبتال به نارسایی کلیه که به مدت طولانی دچار اختالال عملکرد کلیه هستند، مبتال به کم خونی میشوند. کم خونی به دلیل کاهش ترشح هورمون اریتروپوئتین است که ۰۹ درصد آن در غده فوق کلیه ساخته و ترشح می شود و با تأثیر بر مغز استخوان باعث افزایش تولید گلبول های قرمز خون میگردد. این دارو جهت جبران و اصالح کم خونی ایجاد شده مورد استفاده میگیرد.

ونوفر این دارو از ترکیبات آهن و ضد کم خونی می باشد. عوارض داروی ونوفر : افت فشار خون (در صورت تزریق سریع)، تغییر موقت حس چشایی، تهوع، ایجاد شوک و احساس طعم فلز در دهان میباشد. نحوه مصرف ونوفر: تزریق وریدی بهترین روش تزریق ونوفر میباشد. که توصیه میشود هر میلی لیتر آن در ۲۹ میلی لیتر سرم نرمال سالین رقیق شود. نکات قابل توجه

1-ونوفر نیازی به نگهداری در یخچال ندارد. ۲ -ونوفر با هیچ دارویی نباید مخلوط شود. ۳ -داروی رقیق نشده، داخل رگ سریع تزریق نشود. ۴ -در زمان تجویز، قرص آهن قطع شود.

کربنات کلسیم این دارو به صورت مکمل غذایی هنگامی که دریافت کلسیم ممکن است ناکافی باشد مصرف میشود. همچنین در نارسایی کلیه به دلیل افزایش فسفر خون، این دارو استفاده میشود زیرا این دارو در دستگاه گوارش به فسفات متصل میشود و مانع جذب آن میگردد.

عوارض: یبوست، تهوع، تشنگی و پر ادراری از عوارض این دارو است.

نکات قابل توجه: ۱ -در صورت بروز نشانه هایی نظیر بی اشتهایی، تکرار ادرار، خشکی دهان، گیجی و هذیان که نشان دهنده افزایش بیش از حد کلسیم در بدن است، اگر هدف از درمان اصالح کلسیم است باید دارو را یک ساعت بعد از غذا و با یک لیوان پر از اب میل کنید. ۳ -اگر هدف اصالح فسفر است، دارو باید وسط غذا میل شود. ۴ -آنتی بیوتیک ها و آهن جذب خوراکی کلسیم را مختل میکنند، به همین دلیل با فاصله زمانی از هم مصرف شود.

رناژل سوالمر( این دارو یک فسفر باندر )به فسفر مواد غذایی متصل میگردد( ترکیب یا باند شدن با فسفر باعث دفع آن از طریق دستگاه گوارش می شود و مانع جذب فسفر میشود. عوارض: عوارض جانبی رناژل و کربنات کلسیم تقریباً شبیه هم بوده ولی در رناژل عوارض گوارشی مثل یبوست که یکی از مشکلات بیماران دیالیزی است، کمتر دیده میشود.

    

نکات قابل توجه: ۱ - باید مصرف مواد خوراکی حاوی فسفر نظیر آجیل و لبنیات )ماست، شیر، دوغ، کشک...( کاهش یابد. ۲ - در صورت مصرف رناژل هیچ گونه فسفات باندر دیگری را نباید مصرف کنید. ۳ - فاصله مصرف رناژل با داروهای ضد تشنج، وارفارین و سیپروفلوکساسین باید حداقل ۱-۳ ساعت باشد.

کلسی تریول این دارو در درمان کاهش سطح کلسیم خون استفاده میشود. دوز دارو در بیماران دیالیزی بر اساس میزان کلسیم و فسفر خون تنظیم میشود. در صورت نیاز بعد از هر همودیالیز و یا روزانه تجویز میشود. عوارض: سردرد، بی خوابی، ضعف ، تهوع، یبوست، بی اشتهایی نکات قابل توجه: دارو را میتوان همراه غذا یا با معده خالی میل کرد. دارو در ظرف مقاوم به نور و جای خشک و خنک نگهداری کنید. از شکستن و یا خرد کردن و یا جویدن دارو خودداری کنید. در مصرف غذاهای غنی از کلسیم فسفات و ویتامین دی مثل لبنیات احتیاط کنید. داروهای سولامر و کلسیم کربنات و کلسی تریول از جمله دارو هایی هستند که برای کاهش میزان فسفر استفاده می شوند. زیرا افزایش فسفر در بدن موجب تشدید نارسایی کلیه می شود. مصرف مکمل های تقویتی و ویتامین نیز می تواند به تقویت کلیه ها کمک کند و در درمان نارسایی کلیه موثر واقع شود.

مصرف مکمل های تقویتی و ویتامین نیز می تواند به تقویت کلیه ها کمک کند و در درمان نارسایی کلیه موثر واقع شود.

عوامل  تعیین کنندۀ  دیالیزپذیری داروها

وسعت و محدوده ای که یک دارو تحت تاثیر دیالیز قرار می گیرد به طور اولیه به واسطۀ چندین مشخصۀ فارماکولوژیکی آن دارو تعیین می گردد. این مشخصات شامل: اندازۀ مولکولی، باند پذیری با پروتئین، حجم توزیع، قابلیت حل شوندگی در آب و کلیرانس پلاسما می باشد. علاوه بر این خصوصیات داروئی، جنبه های فنی و تکنیکی نحوۀ انجام دیالیز نیز تعیین کنندۀ وسعت و میزان دفع دارو به واسطۀ دیالیز می باشد.

داروهای شایع در درمان بیماران دیالیزی

1-داروهای ضد درد (Analgesics)          2- داروهای ضد تشنج (ANTICONVULSANT)

فنی توئین یکی از داروهای شایع برای این موارد است. فنی توئین، در بدن بیماران دیالیزی دارای حجم توزیع بالا، میزان باند شوندگی پائین با پروتئین ها می باشد. لذا افزایش جزئی در دوز دارو می تواند حجم آزاد دارو را خیلی بیشتر نماید.

3-داروهای ضد فشار خون و قلبی-عروقی

فشار خون بالا و بیماریهای قلبی- عروقی در بیماران با بی کفایتی کلیوی بسیار شایع می باشد.

از بین داروهای شایع قلبی- عروقی، داروهای ضد آنژینی چندان دیالیز پذیر نمی باشند و در بین داروهای ضد دیس ریتمی بجز Sotalol سایر داروها دیالیز پذیری چندانی ندارند. از داروهای ضد فشار خون بجز کاپتوپریل و آتنولول مابقی داروها دیالیز پذیر نیستند.

4-داروهای ضد میکروبی(Antimicrobial agents)

5-داروهای کاهندۀ قند خون (Hypoglycemic)

نزدیک به ۴۶% بیماران جدید دیالیزی دچار دیابت می باشند. از آنجائی که  کلیه ها مسوول دفع ۳۰% انسولین بدن می باشند لذا کلیرانس انسولین کاهش یافته و در نتیجه نیاز به انسولین در این بیماران کاهش می یابد و به همین علت هم اغلب آنها مستعد هایپوگلیسمی هستند

6-داروهای ضد پلاکت و ضد انعقاد خون

آسپرین بطور گسترده ای برای کاهش خطرات قلبی-عروقی در بیماران کلیوی مزمن به همراه فشار خون بالا و یا دیگر بیماری های قلبی- عروقی همراه تجویز می گردد. وارفارین، هپارین و هپارین های با وزن ملکولی کم چندان قابل دیالیز نیستند.

.............................................................................................................................

If I could tell Santa what to give you, It

would be happiness and peace Not just

this Christmas, but for the entire Year.

Merry Christmas and Happy New Year

اگر میتوانستم به بابانوئل بگویم چه چیزی برایم

هدیه بیاورد، شادی و صلح را می خواستم، نه تنها

برای کریسمس بلکه برای کل سال

کریسمس مبارک وسال جدید شادی داشته باشید